2017 Balk

Toespraak Loco-burgemeester Frans Veltman van de gemeente De Fryske Marren op 4 mei 2017 bij het Raadhuis in Balk.

Lilan har heit bringt har oant in pear kilometer fan de grins mei Turkije. Dêr set er har ôf. Heit leit de hannen op har skouders. Hy sjocht har djip yn de eagen. O heit, leave, stoere heit! 'Wês net bang,' seit er, 'mar wol foarsichtich. Tink oan alles wat mem en ik dy leard ha.' Se knikt. Heit nimt har gesicht tusken syn hannen en tutet har foarholle. 'Gean no, wy hearre fan dy.' 'Goeie heit.' Se krûpt him eefkes oan. 'Dach leave dochter.' Se begjint de bosk yn te rinnen, sûnder om te sjen.

(Vertaling uit het Fries: De vader van Lilian brengt haar tot op een paar kilometer van de grens met Turkije. Daar zet hij haar af. Vader legt zijn handen op haar schouders. Hij ziet haar diep in de ogen. Een vader, een lieve stoere vader!. “Wees niet bang”,  zegt hij, “maar doe wel voorzichtig”. Denk aan alles wat je moeder en ik je geleerd hebben”.  Ze knikt. Vader neemt haar gezicht tussen zijn handen en kust haar op het voorhoofd. “Ga nu, wij horen wel van jou”. “Dag vader”. Ze kruipt even tegen hem aan. “Dag, lieve dochter”. Ze begint het bos in te lopen zonder nog eens om te kijken).

Dit komt uit het boek 'Wês net bang'. (Wees niet bang). Het vertelt het waar gebeurde verhaal van de zeventienjarige Lilan. Vanwege de oorlog in haar geboorteland Syrië, laat Lilan alles achter en probeert naar  Nederland te komen. Haar reis  is niet zonder gevaar. Zijn er mensen die haar willen helpen? En vindt ze haar familie? In Nederland is er het Comité 4 en 5 mei. Elk jaar stellen zij een thema vast voor de herdenking op 4 mei en de viering van de bevrijding op 5 mei. Het thema voor dit jaar is: "Geef vrijheid door", met daarbij als ondertitel: De kracht van het persoonlijke verhaal. Zijn er nog persoonlijke verhalen uit de Tweede Wereldoorlog? Ja, gelukkig nog heel veel, maar er zijn wel steeds minder mensen die hun eigen verhaal, hun eigen beleving van de tweede wereldoorlog kunnen vertellen. Je moet wel rond de 80 jaar zijn wil je nog een herinnering hebben aan de Tweede Wereldoorlog.

Maar elke dag worden weer nieuwe verhalen geschreven, zoals het verhaal van Lilian. Op de vlucht voor de oorlog. Ik heb me afgevraagd, heb ik ook een persoonlijk verhaal? Nee, zelf heb ik geen persoonlijk verhaal over de strijd voor vrijheid. Ik leef, net zoals velen met mij, in de luxe van opgroeien en wonen in een land waar vrijheid is, recht op vrijheid van meningsuiting. Maar ik ken wel mensen of heb mensen gekend die wel een eigen persoonlijk verhaal hebben, verhalen die ook vaak hun spoor hebben achtergelaten bij deze mensen.

Sommige verhalen van hen zijn van lang geleden uit de Tweede Wereld Oorlog, vaak verteld door mijn vader over zijn herinneringen hier in Gaasterland. Of mijn schoonvader. Mijn schoonvader leeft niet meer; gedurende de oorlog woonde hij in Rotterdam. Hij heeft het bombardement meegemaakt en de hongerwinter. Hij verloor zijn beste vriend die werd neergeschoten toen ze samen kolen aan het zoeken waren in de haven. Mijn schoonmoeder woonde in Gouda, ook zij heeft de hongerwinter meegemaakt, kortgeleden nog vertelde ze van de eerste boterham die ze kreeg na de hongerwinter. Ze weet nog steeds hoe lekker die was.

We kennen nu het verhaal van het vliegtuig wat vorig jaar is geborgen uit het IJsselmeer. 6 Poolse jongens die opstegen in Engeland en zijn neergestort in het IJsselmeer. Nu zijn definitief de stoffelijke overschotten van 2 bemanningsleden geïdentificeerd.

Maar ook van minder lang geleden, zoals bijvoorbeeld het verhaal van Johan. Hij zat in het Nederlandse Leger en werd rond 1980 uitgezonden naar Libanon voor UNIFIL. Daar was het oorlog en de buitenlandse soldaten kregen als taak om de oorlogvoerende partijen uit elkaar te houden.

Het verhaal van Roelf, onze buurman toen we in Groningen woonden. Hij zat in juli 1995 in Srebrenica, op de compound Potocari. Zij werden onder de voet gelopen door de Serviërs. Konden geen kant op.

Of het verhaal van Wim. Wim was uitgezonden naar Afghanistan. Het leger was zijn leven, je inzetten voor je land, het avontuur, dat wilde hij en heeft hij gedaan. Wim is omgekomen in Afghanistan.

Nu zijn er de verhalen van vandaag, van bijvoorbeeld Lilan. Maar ook van Sajad. Sajad woont hier vlakbij op het AZC en zit op school hier in Balk op het ISK bij het Bogerman College. Hij heeft zijn verhaal verteld aan zijn leeftijdgenoten. Een verhaal wat diepe indruk maakte, iemand van je eigen leeftijd, niet zeker van zijn leven in zijn eigen land.

Zomaar een paar van de persoonlijke verhalen van mensen die ik zelf ken, kende of heb ontmoet, mensen die opkwamen voor de vrijheid van anderen of mensen die hebben geleefd in een tijd van onderdrukking, van angst, dat je niet mag zijn wie je bent.

Het is zo belangrijk deze verhalen te blijven vertellen. Uit deze verhalen blijkt dat vrijheid niet gewoon is, vrijheid is heel speciaal. Zo speciaal dat je er goed op moet passen en vooral dat je onze, jouw vrijheid doorgeeft aan anderen.