Het jaar 1945 (5)

VRIJDAG 27 APRIL 1945

In Nijemirdum werd het Bevrijdingsfeest gevierd. Dat gebeurde op de landerijen van Eppinga tegenover het schoolmeestershuis van hoofdmeester Ringnalda. Het muziekmateriaal en de leden van het muziekkorps waren weer opgetrommeld en hoofdmeester Ringnalda nam de dirigeerstok weer ter hand. Er was een podium gemaakt waarop de muziekkorpsleden plaats konden nemen. Zij speelden niet te moeilijke muziek want de tijd van voorbereiding was erg kort geweest. Het feest begon met klokluiden. Daarna kwamen er herauten op paarden en een gekostumeerde optocht. De zoon van de timmerman, Teake Otter, viel in de smaak door het imiteren van Seys-Inquart, de Duitse leider in Nederland. Er was applaus voor hem vanwege zijn ”Bargeduits”: “Ich bin yn bautzenland gewesen”. Daarna was er volksdansen en stoelendans. Het duurde tot na middernacht.

ZATERDAG 28 APRIL 1945 

Burgemeester H.B. van der Goot laat in de Balkster Courant bekend maken dat iedereen die na 1 januari 1945 geboorte-aangifte heeft gedaan , in het gemeentehuis een stukje zeep voor de baby in ontvangst kan nemen. Deze zeep was ontvangen als feestgave voor de bevrijding van onze provincie.

 ZONDAG 29 APRIL 1945 

In Balk werd gezamenlijk gecollecteerd in de kerken van de Ned. Hervormde Kerk; de Gereformeerde Kerk, de Doopsgezinde Kerk en de Rooms Katholieke Kerk. De collecte was reeds eerder aangekondigd. Mede daardoor kon voor het bedrag van f. 3600,00 directe hulp worden verleend aan de nabestaanden van hen die voor het Vaderland vielen in de illegale beweging. Ook andere kerken in de Zuidwesthoek deden hieraan mee. In Koudum brachten 3 kerken plm. f. 7100,00 op. De twee kerken in Oudega-Nijega brachten f. 2400,00 bijeen. Eén kerk in Nijemirdum offerde f. 5021,31. Welke kerk dat geweest is in Nijemirdum stond niet in de opgave vermeld. De opbrengst in de Harichster kerk bedroeg f. 2517,00.Ook de hulpactie voor Hongerend Holland was een succes. De redactie van de Balkster Courant schreef dat in de Zuidwesthoek tientallen koeien, kalveren, schapen en varkens waren geschonken en ook nog grote hoeveelheden tarwe, rogge en andere levensmiddelen.

In de gemeenten Gaasterland en Sloten werden ruim 13.000 kilo levensmiddelen bijeengebracht. Die opbrengst bestond grotendeels uit granen, peulvruchten en havermout. Daarnaast werden hoeveelheden boter, kaas, spek en eieren ingezameld. Verder is nog 18.000 kilo aardappelen beschikbaar gesteld en waren er nog toezeggingen van veehouders, te weten: 1 stier; 3 koeien; 5 kalveren; 2 schapen; 2 lammeren en 1 konijn. Bovendien was nog f. 3650,00 aan contanten ontvangen.

 MAANDAG 30 APRIL 1945

Volgens Hâns Samplonius uit Sondel is het vandaag: “regen, miezerig; ’s middags regen, regen, regen. Jan Boomsma om gave voor hongerlijders in Holland”.

 DINSDAG 1 MEI 1945

De gemeente Sloten maakt een lijst van “verkeerde” personen uit de gemeente. Er staan dertien namen op. Naast een heel bekende uitgebreide familie staan er twee namen bij van niet-autochtone Slotenaren Er staat een ziekenverpleger bij uit Zeist die voor de Nederlandse Arbeidsdienst werkte; een man van 34 jaar die in Zaandam woonde. Op de lijst staat een vrouw die een kind van 11 maanden heeft en een jongedame die verloofd is met een Oostenrijkse Duitser uit Kamp Sondel.

WOENSDAG 2 MEI 1945 

De Militaire Commissaris in de provincie Friesland, luitenant-kolonel S. Aninga, benoemt de “Commissie voor Zuivering van de Rijkspolitie, afdeling Sneek”. Tot voorzitter wordt J.A.S. Bonga benoemd, huisarts en wonend in Woudsend; Dr. J. P. Otto, Leeuwarderweg 15, Sneek; Frans Jacobus Popma, schoolhoofd, wonend in Workum; L. Drolenga, waarnemend afdelingscommandant, Leeuwarderweg 41, Sneek.Benjamin Herre Steegenga uit Balk. Steegenga blijft dus ook na de oorlog actief. Hij maakt onder andere een inventaris van schepen die aan de Gaasterlandse kust gevonden zijn. 

SCHEPEN IN GAASTERLAND AAN DE KUST GEVONDEN

NB; het Militair Gezag beschouwde deze schepen als strandgoed. Het beheer is daardoor bij de burgemeester.

E.K. 22       Roei- en zeilboot
Schipper / Eigenaar onbekend
5 jongens zijn hiermee aangekomen vanuit Andijk.
Ligplaats Oudemirdumerklif

IJzeren sloep met voor en achter dichte ruimte
aangespoeld – eigenaar onbekend. Aan land gebracht door T. Postma – Kl.Visser en J. Visser.
Ligplaats Oudemirdumerklif

Bij de Mirdumerhoek liggen:
1 Duitse motorboot
1 Sleepboot
1 Doorschoten vaartuig
1 Schip losgeslagen van b.g.n. Sleepboot ligt in de buurt van Tacozijl.
2 lege schepen Mirdumerklif
er zijn hier bommen gelost en geëxplodeerd, waarschijnlijk nog een bom onder water.
Deze laatste schepen zijn allemaal lekgeschoten.

,,Pionier”
12 M. lang en 2.85 M breed. Inhoud 15 ton.
Motor: Dubbele Ford A van 40 PK.
Schipper en Eigenaar onbekend
Motorboot gebruikt als sleepboot door Weermacht voor munitievervoer. Is losgeslagen naar aanleiding van Noordwesterstorm.
Op sleutels staat: Vossegat, loods I. Het schip is nog door de Duitsers leeggehaald en daarna liet men het schip aan zijn lot over.
Ligplaats tussen Rijsterbos en Jolderenbos (Opgegeven door Hofstra)

2 mei 1945
Hoofd Sectie 12-IV  (B.H.Steegenga)

Over de “Pionier” is nog de nodige correspondentie gevoerd. De burgemeester van Gaasterland vroeg 13 februari 1946 schriftelijk aan het Militair Afdelingscommissariaat in Assen welke maatregelen moeten worden genomen tegen Gebroeders Haarsma en de heer G. Wiarda uit Sloten. Zij hadden de vastgeraakte “De Pionier” vlot getrokken en naar Sloten gebracht. De burgemeester denkt aan gemeentelijke oorlogsbuit. Maar nu waren de Gebroeders Haarsma en G. Wiarda de gemeente voor geweest bij het vervoeren van het schip naar Sloten. Deze drie personen doen op 18 februari 1946 aangifte van dit voorval en verklaren dat zij van mening waren dat het hier strandgoederen betrof en geen oorlogsbuit.
Op 28 februari 1946 schrijft Harmen Keuning uit Lemmer (voorheen Mirns) dat hij “De Pionier” geborgen heeft. Voor deze werkzaamheden heeft hij een vergoeding gevraagd bij het Militair Gezag. G. Wiarda heeft ook een nota van Harmen Keuning gekregen voor bergingskosten. Hij stuurt de nota door aan het Militair Commissariaat Rechtsherstel Friesland, afdeling Scheepvaart. De uitslag was tenslotte dat de gevraagde vergoeding aan Keuning werd uitbetaald. 

In Wijckel werd op het terrein van de Christelijke School een concert gegeven door muziekvereniging Crecendo uit Sloten voor de Engelse bezetting in Wijckel. Na het Engelse volkslied en het Wilhelmus werden nog enkele marsen en walsen verdienstelijk ten gehore gebracht. Hier maakte de jeugd met medewerking van de Tommies dankbaar gebruik van om te hossen en enkelen zelfs een dansje op de stenen vloer. Er was veel publiek aanwezig zodat alle staanplaatsen bezet waren.

EVACUATIE INKWARTIERING GEMEENTE GAASTERLAND AFDELING BAKHUIZEN 1945

Deze lijst met namen is afkomstig uit privé-archief van de heer Wim Bubberman. Hij woonde in die periode in Bakhuizen waar zijn vader leerkracht was aan de Christelijke Lagere School. 

NAAM                   VOORNAAM m/v Geb.datum Ondergebracht bij datum
Beerkens Peter J. M 19-04-93 S.Monkelbaan MB183 26jan.
Beerkens – Sijmons M.A. V 14-02-98 idem idem
Beerkens Theodora J.H. V 02-06-28 idem idem
Beerkens Jacobus H.J. M 04-01-32 idem idem
Boekholdt, van. Peter J M 09-??-80 M.v.d.Zee MB356 idem
Boeholt, van- Buurstra Anna C.H. V 06-02-87 idem idem
Boekholdt, van Henri Peter H. M 23-10-09 G.Hoekstra MB354 idem
Boekholdt, van Anna M.C. V 01-02-14 J.Hoekstra MB355 idem
Boekholdt, van. Johannes E M 08-04-17 G.Hoekstra MB354 idem
Bolleman Joannes Th.T M 12-05-17 G.van der Wal MB154 26jan.
Bolleman- Klaver Afra Maria V 25-05-18 idem idem
Burhenne – Bolleman Max M 05-04-44 idem idem
Schaefer Maria V 03-10-11 M.Folmer MB93 29jan.
Burhenne Elisabeth V 15-09-30 O. Veldman MB130 idem
Burhenne Dieudonné M 25-12-31 idem idem
Burhenne Johannes M 07-04-35 M.Folmer MB93 idem
Burhenne Antonius M 26-07-37 idem idem
Burhenne Franciscus M 05-05-41 idem idem
Burhenne Wilhelmus M 02-03-44 idem idem
Dekkers –Dekkers Johan C. M 02-12-91 J.J. de Jong MB321 idem
Faessen Elisabeth V 27-09-96 idem idem
Dekkers Petrus M 11-12-26 idem idem
Deursen, van - v.d.Perre M. V 19-11-73 D. Vallinga MB353 idem
Deursen Petrus M 08-10-08 idem idem
Doemges Petrus Joannes M 29-07-091 D.Nijholt MB179A 29jan
Doemges – Duckers Elisabeth V 28-01-94 idem idem
Doemges Maria Catharina V 15-08-31 idem idem
Doemges Paulus Johannes H. M 16-05-34 idem idem
Duyf Jan Willem M 13-12-81 F.v.d.Werf MB240 26jan
Duyf –Janssen Maria E. V 03-03-84 idem idem
Halin - Peters    Johanna M. V 12-10-98 P.D.v.d.Zee MB20 idem
Halin Petronella J. V 23-08-27 idem idem
Helden, van Peter H. M 09-10-98 Wed. K. de Vries MB88 29jan
Stoffers M. V 23-07-94 idem idem
Helden, van Maria P. V 07-11-27 idem idem
Helden, van Suzanna H.H. V 29-11-24 idem idem
Heynen,van–Gielen V 04-01-11 J. Hoekstra MB355 26jan
Nijssen Elisabeth Maria V 14-12-10 J.S Monkelbaan MB234 29jan
Huskes Theodorus C.F. M 12-04-85 J.W. de Jong MB89 26jan
Huskes – Floor Petronella H. V  15-11-85 idem idem
Huskes Henricus Johannes M 09-02-21 idem idem
Huskes Christina Theodora V 19-04-26 idem idem
Huygen Johannes G. M 21-09-99 B.C. de Vries MB7 idem
Huygen –Tagage Catharina M.E. V 04-08-95 idem idem
Huygen Anne E.G.J.  M 09-03-33 idem idem
Huygen Wim Theodoor M M 31-07-35 idem idem
Joosten Theodoor H. M 16-11-78 J. Bult MB314 idem
Joosten Johannes L.T. M 27-10-08 Tj. Mulder MB81 idem
Joosten – Husken P.M. V 19-03-12 idem idem
Joosten Helena E.M. V 18-05-38 idem idem
Joosten Theodorus A.M. M 24-05-42 idem idem
Kwarten, van  Piet J. M 18-02-10 J.J.Monkelbaan MB332 idem
Kwarten, van – van Dam P.G. V 06-05-09 idem idem
Metsenmakers-vd Leemgrut Adriana Johanna V 19-12-04 E. de Vries MB122 29jan.
Metsenmakers Anna M. V 28-07-31 idem idem
Metsenmakers Maria E. V 01-06-34 idem idem
Metsenmakers Jacqueline P.G. V 25-06-40 idem idem
Metsenmakers Anna M.A. V 04-11-44 idem idem
Metsenmakers Hubertus M 05-12-78 H. Thiboudier MB160 29jan
Metsenmakers–Maessen Maria C. V 10-02-80 idem idem
Metsenmakers Jacobus Petrus H M 24-01-13 L.L. de Jong MB241 idem
Peters G.H. M 28-11-92 J. Bult MB314 26jan
Peters Peter J.E. M 25-12-90 P. Postma MB1 idem
Peters – Dülks C V 24-10-89 idem idem
Peters Hendrikus.J M 06-03-19 idem idem
Prins- Doemges Helena V 21-10-19 J.Witteveen MB136 29jan
Prins Paul Karel M 30-08-42 idem idem
Prins Karel Peter M 18-08-44 idem idem
Snepvangers Wilh. Joh. M 22-03-76 S.Sybrandy MB134 26jan
Snepvangers Pierre Joh. M 12-08-14 idem idem
Snepvangers Maria J. V 22-10-06 S.Agricola MB135 idem
Snepvangers Petronella J. V 23-08-01 idem idem
Swagten Hendrik J. M 22-02-93 Wed. M.D. Mous MB219 29jan.
Swagten – Jansen Anna M.H. V 13-10-95 idem   idem
Swagten Maria J.H. V 27-06-23 idem idem
Tagage Pierre J.H. M 30-09-89 M.C. de Vries MB8 26jan
Tagage Louis M.H. M 25-01-97 idem idem
Tagage Lambertina J. V 27-08-93 P. Nauta MB 17 idem
Tagege Wilhelmina M.C. V 30-04-99 idem idem
Teuwen- Metsenmakers Petronella V 16-04-08 Y. Albada MB126 29jan.
Teuwen Hubertus Johannes M 23-07-43 idem idem
Tegelbeckers Johannes M 18-12-92 A. Tolsma MB140 idem
Tegelbeckers – Simons Maria V 16-10-98 idem idem
Tegelbeckers Petronella V 29-01-30 idem idem
Vranken Theodorus H.M. M 29-03-03 M. Hettinga MB214 26jan.
Vranken – Dekkers Maria P. V 26-04-14 idem idem
Vranken Hubertina V 16-02-35 idem idem
Vranken Johannes M 13-02-38 idem idem
Vranken Elisabeth V 07-01-44 idem idem
Wels, van – Paulis Hubertina V 21-07-94 M.S. de Jong MS78 29jan.
Wels, van Lidwina V 29-11-28 idem idem
Wels, van Johanna Ida V 31-08-25 L. Dooper MB16 idem
Wels, van Maria Hubertina J. V 12-06-33 idem idem
Welsing H.M. M 24-02-19 F.G. Wartna MB229 idem
Welsing B.M. V 08-08-13 idem idem
Westerhof Egbert J.J. M 10-06-95 T. Agricola MB179 26jan
Westerhof – Coumans Catharina M. V 19-09-01 idem idem
Westerhof Maria H. V 10-08-26 idem idem
Westerhof Helena L.R. V 23-01-30 idem idem
Westerhof Catharina H. V 06-02-35 idem idem

 

DONDERDAG 3 MEI 1945 

‘s Middags kwam in Balk de bijna twee jaar geleden door de Grüne Polizei opgepakte onderduiker Douwe Sijtsma weer bij zijn ouders thuis in Balk. Hij was tot diep in Rusland geweest en had heel wat meegemaakt. De blijdschap van de ouders, die het ergste soms vreesden, laat zich begrijpen.De Balkster Courant maakte verder melding van het feit dat ook Sake de Vries uit Ruigahuizen weer vanuit Duitsland teruggekeerd is. De Vries werd in Joure destijds door de Sicherheidsdienst opgepakt en overgebracht naar een krijgsgevangenkamp. In het kamp werden veel ontberingen geleden, en de vreugde van de verlossing was zoals men begrijpt zeer groot.

 ZATERDAG 5 MEI 1945

Vandaag is in Hotel De Wereld in Wageningen de overgave getekend van het Duitse leger. Koningin Wilhelmina maakt vandaag in een proclamatie bekend: “Landgenoten. Het uur der bevrijding is thans ook voor U aangebroken. Het oogenblik, waarop ik en U met zoveel spanning en ongeduld gewacht hebben is daar. Ik weet van de bittere beproevingen waaronder Gij, afgesneden van een deel van ons Vaderland, deze laatste maanden hebt geleefd. Die druk heeft thans een einde genomen. Ik weet ook van de bovenmenschelijke moed, waarmede Gij de zwaarste ontberingen hebt gedragen. Talrijke handen zijn uitgestrekt om het einde Uwer nooden zooveel mogelijk te bespoedigen, maar veel zal daarbij afhangen van Uw rustige een eendrachtige houding in de komende dagen. Werkt allen mede deze een rustig verloop te geven. Gehoorzaamd stipt de bevelen van het Geallieerde Opperbevel, waarmeede de Regeering een regeling heeft getroffen. Luistert naar de aanwijzingen van Uw Nederlandsch Militair Gezag, dat krachtens die  regeling onder leiding en verantwoordelijkheid der Nederlandsche Regering, zijn taak in overleg met het Geallieerd Opperbevel verricht. Ik hoop spoedig op Nederlandschen bodem terug te keeren om met mijn verantwoordelijke raadgevers de leiding van ‘s Lands zaken weer op mij te nemen. Dat Gods zegen op U allen ruste. Nederland herrijst.

Leve het Vaderland”. 

In Balk kwamen de avond daarvoor al de eerste geruchten van een op handen zijnde capitulatie. Dat had volgens de Balkster Courant direct een andere stemming op straat gebracht. Vanmorgen om 8 uur werd de capitulatie een feit en waren de geruchten nu werkelijkheid geworden. De firma Haantjes in Balk toonde zijn blijdschap door een luidspreker aan zijn huis te bevestigen zoadat ieder op gezette tijden kon luisteren wat de B.B.C. te melden had. De driekleur wapperde al spoedig weer van torens en huizen. Muziekvereniging Concordia zorgde ‘s avonds op verdienstelijke wijze voor muziek zodat de hosgrage menigte naar hartelust zijn hart kon ophalen. Maandagavond zou opnieuw de capitulatie gevierd worden. Besloten werd de komende week de bloemetjes nog eens flink buiten te zetten. 

Jozina Johanna Rozier wordt vandaag geboren op het adres Sondel 24. Zij is een dochter van het evacuee-echtpaar A. J. Rozier en C.J. van Steyn.

In Sondel wordt er deze avond feest gevierd in het Kamp, schrijft Hâns Samplonius. Verder was het vandaag regen en nog eens regen. 

In Sloten werd een voetbalwedstrijd gehouden tussen de Tommies en een Sloter elftal. De eindstand was 6-1. Er stond niet bij voor welk elftal. Voor het stadhuis werd ‘s avonds nog muziek gegeven terwijl de burgemeester een kort woord sprak.

In de Balkster Courant stond dat Oudega deze avond op bescheiden wijze de bevrijding van ons hele land had gevierd met medewerking van de muziekvereniging “De Woudklank”. Naast het aloude Wilhelmus, dat door een talrijk publiek uit volle borst werd meegezongen, werden nog andere vaderlandse liederen ten gehore gebracht. De avond was geopend door de ere-voorzitter van de muziekvereniging, de heer E. van der Meer. Na het zingen van het Wilhelmus herdacht de heer H. Kuiper in een korte toespraak het heugelijke feit van de bevrijding. Daarbij wees hij op het grootse van de offers der gevallenen en hij spoorde aan tot eensgezindheid en schouder aan schouder de wederopbouw van ons geliefde vaderland aan te pakken. Na afloop werd door de jeugd nog een paar dansjes gemaakt. 

ZONDAG 6 MEI 1945 

Zes Duitsers worden opgepakt in Gaasterland. Zij worden ontwapend en overgedragen aan bataljon C 1108 in Balk. Meer gegevens zijn niet bekend. Het blaadje Frontnieuws van LO Gaasterland verspreidde dit nieuws op 4 juni 1945. 

MAANDAG 7 MEI 1945 

De busonderneming 'De Zuidwesthoek' uit Balk begint met de eerste officiële busrit op de lijn Balk – Sneek. Een dag later wordt door de autobusonderneming gereden op de lijn Lemmer – Sneek.

In Balk werd de feestvreugde van zaterdagavond voortgezet over de algehele capitulatie. Muziekvereniging Concordia speelde opnieuw terwijl later de hossende menigte zonder muziek zich tot laat in de avond vermaakte.

DINSDAG 8 MEI 1945 

Alle in de gemeente verblijvende hongervluchtelingen en personen, die om andere redenen in de gemeente tijdelijk gevestigd zijn, moeten zich uiterlijk vandaag melden in het Evacuatiebureau in de Christelijke School te Balk. Bij aanmelding moeten persoonsbewijzen of distributiestamkaarten van alle gezinsleden worden overgelegd. In de Balkster Courant van 5 mei was dit bekend gemaakt in opdracht van het Gewestelijk Evacuatiebureau Friesland uit Leeuwarden. Onder hongervluchtelingen werden alle personen begrepen die hier tijdelijk verbleven vanwege de slechte voedselpositie in de laatste woonplaats van de vlucht hiernaartoe.

De derde feestactiviteit in Balk was vanmiddag toen er een optocht werd gehouden door de leerlingen van de ULO-school en de lagere scholen. De onderwijzer T. Dijkstra sprake en enkel woord tot de bezetting en er werd een zanghulde onder leiding van de heer Huitema aan de bevrijders gebracht. De Commandant sprak hierna een enkel woord tot de kinderen en deelde mee dat er gelegenheid was voor hen die de Engelse taal verstonden om de rede van Minister Churchill te beluisteren waarvan gretig gebruik werd gemaakt.De vierde activiteit was deze avond een stoelendans dat door enige jongelui georganiseerd werd. De deelname was enorm en de opbrengst was f. 300,00 voor een goed doel. Muziekvereniging Concordia deed - evenals de gehele week- het nodige tot het welslagen van een en ander. Op het plein van de O.L. school gaf het muziekgezelschap Schilstra mooie dansmuziek en er werd druk gedanst.

WOENSDAG 9 MEI 1945 

De vijfde bevrijdingsfeestactiviteit in Balk was dat er deze avond een enorme rondedans werd gehouden waarbij weer heel veel mensen aanwezig waren. De jeugd had een enorme takkenbult bij elkaar gesleept. Met zijn hoge vlammen zorgde dat voor een waardig slot van alle activiteiten.

Het evacuee-echtpaar F.H. van Schulpen en A.L. Keepen wordt vandaag in Oudemirdum verblijd met hun zoon Johannes Hubertus Andreas.

Vandaag wordt Jeen Hornstra herbegraven in Wijckel. Hornstra was op 17 maart 1945 bij Doniaga met negen anderen gefusilleerd wegens het verbergen van wapens. Voor het gehele verslag hierover klik hier

In Sloten werd het Nationale bevrijdingsfeest georganiseerd. Dat feest verliep spontaan. De geheel dag en tot laat in de avond was er muzike, zang en hossen. Verder waren er volksspelen en ‘s avonds het vreugdevuur.

In de Hervormde Kerk van Balk wordt om 14.00 uur een dankdienst gehouden “van de opgedoken Joden in Gaasterland”. Deze dienst vindt op hetzelfde moment plaats als de begrafenisdienst in Wijckel van Jeen Hornstra.
De volgorde der dienst:

    • Kadiesj-gebed en Zegenwensch voor de gemeente Gaasterland in het Hebreeuws, uit te spreken door den heer Benj. M. Vaz Dias.
    • Dankrede te houden door den heer Benj. M. Vaz Dias.
    • Gelegenheidsrede door den WelEerw.Heer Ds. C.J.Schweitzer.
    • Gebed voor de zielerust der slachtoffers van de Duitsche terreur in Nederland in het Nieuw-Hebreeuws uit te spreken door Benj. M. Vaz Dias.
    • Gelegenheidsrede door den WelEerw. Heer Ds. S.J. de Boer.
    • Gelegenheidsrede door den WelEerw. Heer Ds. C.F. Brüsewitz, doopsgezinde leraar út Woudsend van de kerk Balk – Woudsend.
    • Bede voor het welzijn van H.M. Koningin Wilhelmina, haar huis en de Nederlandse Regering, in het Hebreeuws, uit te spreken door Benj. M. Vaz Dias.
    • Sluiting door gezamenlijk zingen van 2 coupletten van het Wilhelmus.

DONDERDAG 10 MEI 1945

In Wijckel zijn de Canadese Royal Artillery militairen gelegerd. Zij gaan deze avond de voetbalstrijd aan tegen het voetbalelftal van De Kooi uit Joure. De uitslag hiervan is niet bekend geworden.

VRIJDAG 11 MEI 1945 

Er zijn op meerdere plaatsen capitulatiefeesten. Sloten organiseerde een tweede voetbalwedstrijd met Engelse militairen. Voor wat betreft de uitslag was het geen feestvreugde voor de Slotenaren want de Tommies waren nu met 0-10 veel te sterk.

In Oudega werd het bevrijdingsfeest op feestelijke wijze gevierd. ‘s Morgens was er een dankdienst in de Nederlands Hervormde Kerk waarin Ds. Wolgen voorging. ‘s Middags was er een optocht voor de schoolkinderen met het muziekkorps “De Woudklank” voorop. De rijpere jeugd verscheen met een 3-tal versierde wagens en daarbij waren 4 paarden die door “opduikers” bereden werden. Tegen 8 uur was alles dat van huis kon op het schoolplein verzameld waar “De Woudklank” bij een levende stoelendans de feestvreugde nog verhoogde. Tot slot werd een enorm vreugdevuur ontstoken. 

Sondel vierde ook het bevrijdingsfeest. Deze middag was er een optocht van schoolkinderen. Daarna waren er kinderspelen. ‘s Avonds om 6 uur waren er volksspelen met een enorme deelname. Het voldoen zo goed dat er besloten werd om een dag later dat nog eens te doen. Door de NBS van Sondel werd nog een speciale attractie gegeven. Het muziekkorps van Balk en de NBS van Sondel werkten mee tot het welslagen van deze dag. De heer P, Boomsma sprak hiervoor zijn dank uit. 

ZATERDAG 12 MEI 1945 

Nu was de derde voetbalwedstrijd in Sloten. De Tommies wonnen nu met 5-4.

Deze avond werd er ook in Balk gevoetbald. Meer dan 1000 bezoekers zagen de Engelsen met 4-2 winnen van de Balkster jongens. Concordia zorgde voor de muzikale omlijsting. 

ZONDAG 13 MEI 1945 

In de administratie van de gemeente Gaasterland is aangetekend dat er voor een bedrag van f. 144,00 (€ 65,00) extra autobusritten zijn gemaakt voor het vervoer van evacuees naar Limburg.

In het gebouw Mooi Gaasterland in Rijs heeft de Kustwacht Rijs (Coastel Guard) zich gevestigd met leden van de gevechtsgroep Watergeuzen uit Balk. Leden van de Watergeuzen zijn Hein Knück; Johannes van der Werf; Thijs Dijkstra; Auke Prins; Hendrik Veltman; Jan van der Heide; Jaap de Jong; Bauke van Hout; Hendrik Koopmans; Sibbele Hoekstra; Brugt Groenhof en Pier de Jong.

De Kustwachtgroep en Watergeuzen slagen er gezamenlijk in om vijf Duitse militairen in te rekenen. ‘s Middags om vier uur komt er bericht binnen dat er nabij het Jolderenbos in Oudemirdum Duitse militairen zijn waargenomen. De commandant gaat met zijn motorordonnans op verkenning uit. De Duitsers hebben zich bij de zeewering ingegraven. De Kustwacht Rijs was al aanwezig met vijftien man maar ze waren nog niet in bezit van zware wapens.

Het voorterrein geeft niet veel dekking en daarom verspreidt de groep zich over drie flanken. Op een afstand van 150 meter van de Duitsers moeten zij een perceel ondergelopen land oversteken. De Duitsers schieten niet en daarom gaat de groep in looppas deze laatste afstand afleggen. De Kustwacht schiet nu enkele keren en dan komt een Duitse Oberleutnant met de handen in de lucht uit een kuil gekropen. Al snel daarna blijkt dat er nog vier man aankomen. Allemaal zijn ze bewapend met pistolen, automatische pistolen, geweren en handgranaten. De Duitsers vertellen dat zij met rubberboten uit Holland zijn gekomen en hoopten op deze manier door de geallieerde linies te komen en Duitsland te bereiken. De Kustwacht Rijs heeft daarna de vijf man meegenomen en overgedragen aan de districtscommandant.

De kustwachtgroep voor het gebouw Mooi Gaasterland in Rijs.

Vandaag werd om 11 uur in de Doopsgezinde Kerk een speciale godsdienstoefening gehouden die geheel op Anglicaans Episcopale leest geschoeid was. De dienst was in de eerste plaats voor de Engelsen bedoeld. De Weleerwaarde heer Ds. Brüsewitz leidde de dienst. De Engelse bezetting bezocht de dienst in groepsverband. De dienst had een zeer geslaagd verloop en het werd gesloten met het zingen van het Engelse volkslied. “Een woord van lof voor de activiteit van de Weleerwaarde Heer Ds. Brüsewitz* is hier op zijn plaats”, stond in de Balkster Courant. Onder de kerkgangers was o.a. de WelEd.Heer S.J. de Jong, Districts-Commandant bij de Nederlandse Binnenlandse Strijdkrachten aanwezig in groot tenue. 

*Carl Friedrich Brüsewitz (6.3.1919 ’s Gravenhage, zoon van banketbakker Hendrik Isaac Brüsewitz en Hendrika Hamer19.10.2008 Zwolle; begraven Begraafplaats ‘Den en Rust’, Bilthoven), student theologie UvA (1939-1943). Na de oorlog voltooide ds. Brüsewitz alsnog zijn studie en werd predikant te Utrecht (1946); ook werd hij lid van de Doopsgezinde Vredesgroep, die zich o.m. bekommerde om de ideologisch aangeslagen doopsgezinde gemeentes in Duitsland; gevangenispredikant in het Utrechtse Huis van Bewaring, later hoofdjustitiepredikant (1965-1983 wegens emeritaat) en voorzitter van de Algemene Doopsgezinde Sociëteit (1972-1979); gehuwd in 1950 met Barbara Frey Meihuizen (geboren 14.1.1926 te Leeuwarden, dochter van Jacob Meihuizen en Anna Ubelina Harmanna van Hout-overleden 28.2.1989 te Bunnik). Vanwege bepaalde artikelen van zijn hand in het studentenblad Propria Cures werd hij in 1943 gearresteerd en vier maanden lang geïnterneerd in concentratiekamp Vught (was feitelijk represaille op Amsterdamse studenten wegens mislukte aanslag op NSB-procureurgeneraal J. Feitsma); hij onderbrak zijn studie en werd om aan Arbeitseinsatz te ontkomen doopsgezind predikant te Balk/ Woudsend (1943-1946); daar raakte hij wel zeker betrokken bij het verzet.

MAANDAG 14 MEI 1945 

In augustus 1944 waren de Balksters Augustinus Sonsma en Willem Weerman uit Balk gevlucht. Ze zijn vandaag na vele omzwervingen thuisgekomen. Daarvoor hadden ze de laatste 4 weken door de Duitse linies moeten sluipen vanaf Valenciennes. Onderweg hadden ze kennis gemaakt met een Canadese piloot die op Belgisch grondgebied was neergekomen. Ze zijn toen opgenomen in de geallieerde legers en hebben o.a. de bevrijding van Brussel meegemaakt. Ook waren ze aanwezig tijdens bij een V-2 bombardement in Antwerpen en hebben ze hard meegevochten in West Zeeuws Vlaanderen en Walcheren. Van daaruit hebben ze de strijd op Duits gebied verder meegemaakt.  In Balk was na hun vlucht verder niets meer van hen vernomen totdat ze vandaag in een geallieerd uniform met verlof thuiskwamen. Het hoefde geen betoog dat het hun aan belangstelling niet ontbrak. Zij waren vol goede moed en hoopten na hun verlof zich weer bij de strijdende kameraden te voegen. In de Balkster Courant werd tenslotte aangegeven dat een woord van hulde voor deze dappere Balkster jongens zeker op zijn plaats was.

Augustinus (Tinus) Sonsma, geboren 25 augustus 1921 in Harich,   was de slachterszoon van Sietze Sonsma en Harmke Vogelzang uit Balk. Zij woonden Meerweg 7 in Balk. Willem Weerman, geboren 9 augustus 1924 in Balk, was de zoon van melkventer Albert Weerman en Teatsche Grouwstra die in de Gaaikemastraat 8 woonden. 

DINSDAG 15 MEI 1945 

Tijdelijk burgemeester H.B. van der Goot van Gaasterland verstuurt een lijst met 19 namen aan de Militaire Commissaris in Sneek. Het betreft een lijst van “vijanden of landverraders, ingeschreven in het bevolkingsregister dezer gemeente en thans in arrest”. Verder wordt er in de begeleidende brief geschreven dat het financiële vermogen van deze negentien personen overeenkomstig de voorschriften van de Nederlandse Regering onder beheer zijn gesteld.

Rayonhoofd voor de LO Gaasterland, Benjamin H, Steegenga uit Balk, schrijft aan alle rayonhoofden dat hij overleg heeft gehad met de Distributie-inspectie. Daarbij is afgesproken dat de LO de bonkaartenvoorziening aan onderduikers zo snel mogelijk zal omzetten in een legale uitreiking. Steegenga geeft aan hoe de LO aan de namen van de onderduikers moeten komen.

De hele week zijn er in Nijemirdum bevrijdingsfeesten. Volgens het verslag van de Balkster Courant zijn de festiviteiten op waardige wijze gevierd. Verschillende volks- en kinderspelen werden gehouden en ook de muziekvereniging werkte danig mee.

WOENSDAG 16 MEI 1945

Waarnemend Burgemeester van Gaasterland, Halbe B. van der Goot, ontving onderstaand schrijven van de Commandant der Engelse troepen.

“Mijnheer. Bij het vertrek van onze afdeling uit Balk, zou ik graag mede namens officieren, onderofficieren en manschappen onze dank uitdrukken aan U en de inwoners van de gemeente voor de grote hoffelijkheid, hulp en gastvrijheid, welke gij aan ons hebt bewezen. We zijn reeds lang van huis maar U hebt een ieder van ons doen voelen, dat wij in Balk thuis en onder vrienden waren. De herinnering aan ons verblijf in uw plaats zal ons allen lang bijblijven. Mag ik U allen voor de toekomst de vrede en welvaart toewensen die het Nederlandse volk zo ten volle verdient. Nogmaals hartelijk dank.

Rawlings, Kapitein R.A. Britisch Bevrijdingsleger, 16 mei 1945.

DONDERDAG 17 MEI 1945 

Tijdelijk burgemeester H.B. van der Goot verzendt een nieuwe lijst naar de militaire commissaris met nog eens 27 namen. Op deze lijst staan gearresteerde NSB’ers en landverraders. In de lijst staan 11 namen van personen die in Gaasterland verblijven maar hier niet wonen.

In Balk zijn Engelse militairen achtergebleven. Zij vertrekken vandaag richting Wijckel om daarna naar Duitsland te gaan. Hun bestemming in Duitsland zal niet ver over de Nederlandse grens hebben gelegen omdat zij aangeven in Wijckel dat ze ongeveer anderhalf uur moeten rijden.

VRIJDAG 18 MEI 1945

In Sloten is een Rijnaak in de haven aangemeerd. Het vertrekt vandaag ook weer. Het heeft goederen ingeslagen die afkomstig waren van de Nederlandse Arbeidsdienst.

ZATERDAG 19 MEI 1945 

De gemeente Gaasterland maakte bekend – in opdracht van het Nederlands Militair Gezag – dat ieder die roerende goederen van vijandelijke onderdanen, NSB’ers of andere landverraders onder zich heeft, verplicht is om daarvan onmiddellijk aangifte te doen bij de burgemeester. Ook is aangifte verplicht als men inlichtingen of aanwijzingen heeft waar de goederen zijn opgeslagen die uit woningen of gebouwen zijn ontvreemd.

In Balk wordt een voetbalwedstrijd gespeeld tussen het eerste elftal van de voetbalvereniging Balk en leden van de Canadese Royal Artillery. Het sportveld bevond zich toen nog achter modehuis Franzen aan de Harichsterzijde. De wedstrijd begint ’s avonds om zeven uur en wordt omlijst met muziek van muziekvereniging Concordia uit Balk. De entree bedraagt f. 0,50. Uitslag is niet meer bekend.

Het Balkster elftal: Staand v.l.n.r.: Berend Bakker; Jochem Mandemaker; Age Kramer; Willem Beukens; Jan van der Heide en Flip Noordwal. Zittend v.l.n.r.: Auke Sonsma; Tinus Sonsma; Auke de Vreeze; Hendrik Veltman; Johannes van der Werf en Marten van Dijk. (foto www.langsdeluts.nl)

Het Canadese team. (foto www.langsdeluts.nl)

ZONDAG 20 MEI 1945 

De Centrale Keuken in Balk werd met ingang van vandaag stopgezet. Het heeft enkele maanden erg nuttig werk verricht in de voedselvoorziening. 

MAANDAG 21 MEI 1945 

Veel Limburgse evacuees in Gaasterland, die als mijnwerker de kost moeten verdienen, gaan vandaag terug naar huis.

DONDERDAG 24 MEI 1945 

Gisteren was een Rode Kruisboot in Follega aangekomen met Duitse krijgsgevangenen. Vandaag gaat de boot daar weer verder en men zegt richting Sloten en Woudsend te gaan.

Weduwe W. van Solkema uit Ruigahuizen levert een nota in bij de gemeente Gaasterland van f. 11,50 voor transportkosten. Zij heeft grote groepen Limburgse evacuees naar Lemmer gebracht. Voor deze evacuees was het wel jammer geweest dat ze in Lemmer niet verder konden reizen omdat alle boten vol zaten.

ZATERDAG 26 MEI 1945

In het Bewarings- en Interneringskamp Sondel komen plotseling veel ziekteverschijnselen voor. Aan 58 personen worden extra rantsoenen toegekend. Er wordt gedacht aan vergiftiging door het drinkwater. Vandaag worden in het ziekenhuis te Sneek door dokter Spaander watermonsters onderzocht en tot zolang de uitslag niet bekend is, wordt er geen water aan de gevangenen gegeven maar dure volle melk. Op 1 juni blijkt dat de ziekteverschijnselen niet afkomstig kunnen zijn uit het drinkwater en krijgt commandant Spaans opdracht met de dure volle melk te stoppen en gewoon weer water te verstrekken. Eind november blijkt dat de gevangenen nog steeds dure volle melk krijgen en commandant Spans laat dat direct stoppen. Dat zolang geen water was gebruikt maar wel dure volle melk werd de kampleiding erg kwalijk genomen. Er was inmiddels 31.599 liter gekocht van boeren uit de omgeving.
Er komen steeds meer gevangenen en er is dringend verblijfruimte nodig. Die ruimte wordt gevonden in de verplaatsing van 4 leegstaande en demontabele barakken uit het kamp van de Nederlandse Arbeidsdienst uit Workum. Het betroffen 3 zgn. werkersbarakken en 1 rustkamerbarak. De kosten zijn voor die tijd niet mals met f. 9374,50 (€ 4200) inclusief lakens, slopen, handdoeken, beddezakken.  Het aantal gevangenen bedraagt in oktober en november 1945 al meer dan 500.

DONDERDAG 31 MEI 1945 

  • In het concentratiekamp Bergen-Belsen overleed Jodenhelper Hendrik Sikkes. Hij was 24 november 1894 in Mirns en Bakhuizen geboren als zoon van Anne Sikkes en Meintje van der Bles. Hij was naar Heerlen in Limburg getrokken om daar mijnwerker te worden. Zijn levensverhaal is geheel opgenomen in deze serie bij maandag 19 juni 1944. Dit is de dag dat hij werd opgepakt. Klik hier voor het verhaal. 

Jeanne Louise Agathe Tjebbes overlijdt in het Kamp Sint Vincentius in Batavia, Nederlands-Indië. Zij was op 17 oktober 1901 in Oudemirdum geboren als dochter van predikant Luyke Broers Tjebbes (geb.11 juli 1867 in Koudum) en zijn vrouw Guliana Cornelia Posthumus Meyjes (geb. 22 mei 1869 in Amsterdam). Zij wordt met haar ouders op 29 september 1913 uitgeschreven naar Medemblik. Volgens de lijst met oorlogsslachtoffers was zij getrouwd met een man die Witteveen heette. Haar begrafenis heeft plaatsgevonden op de erebegraafplaats Mentong Pulo.

VRIJDAG 1 JUNI 1945

District Militair Commissaris Sneek geeft opdracht aan S.O. de Vries te IJlst om hout te verzamelen (oorlogsmateriaal) bij boer Draaijer aan het Seeleantsje te Rijs. Daarna moet het hout naar IJlst worden vervoerd en daar ook worden opgeslagen. 

ZATERDAG 2 JUNI 1945 

In Sloten worden er vandaag nog steeds Engelse militairen gezien.

ZONDAG 3 JUNI 1945 

De Limburgse evacuee Frits van Stuivenberg schrijft in zijn memoires getiteld Oorlogsjaren: “Wij waren een van de laatste groepen die naar huis mochten (3 juni 1945). Wij zijn uiteindelijk met de bus van Autobedrijf Zuidwesthoek van garage de Boer teruggebracht tot in Roermond. Het vertrek werd elke dag uitgesteld omdat er wat met de bus was zodat wij als laatsten uit Friesland vertrokken”.

MAANDAG 4 JUNI 1945

Voor Benjamin Herre Steegenga uit Balk is de oorlog nog niet voorbij. Hij schrijft iedereen aan van wie hij weet dat hij of zij in het Gaasterlandse verzet zijn sporen of haar sporen heeft verdiend. Hij heeft voor deze avond een vergadering uitgeschreven voor illegale werkers uit Gaasterland. De samenkomst is in het gebouw van Christelijke Belangen aan de Meerweg in Balk. Het doel is om tot een afdeling Gaasterland en Sloten te komen van de vereniging Friesland 1940-1945. Ieder die de uitnodiging ontvangt van Steegenga kan ervan overtuigd zijn dat hij of zij inderdaad iets heeft betekent in het verzet. De uitnodiging van Steegenga aan de heer S. Sikkes in Bakhuizen, de directeur van de Boerenleenbank, is bewaard gebleven.

DONDERDAG 7 JUNI 1945

Plaatsvervangend burgemeester H.B. van der Goot doet een nieuwe opgave aan de Militaire Commissaris in Sneek toekomen. Het is een aanvullende lijst met dertien namen van gearresteerde NSB’ers en landverraders. Zij zijn na 17 mei 1945 door de P.O.D. (Politieke Opsporingsdienst) gearresteerd. Verder worden er acht namen doorgegeven van personen die huisarrest of meldingsplicht gekregen hebben.

Er is een lijst gemaakt met in beslag genomen gelden van NSB-leden. Van alle NSB’ers worden de kastegoeden vermeld bij de Boerenleenbank, Rijkspostspaarbank, contanten en schuldbekentenissen. De lijst wordt overgedragen aan de bewindvoerders.

VRIJDAG 8 JUNI 1945

De kustbewaking in Rijs wordt vandaag opgeheven. Ieder kan terug naar huis. Volgens een destijds verslag van E.S. Steenhuizen uit Koudum zou de groep vijf Duitse en vier Nederlandse mannen hebben opgepakt. 

ZATERDAG 9 JUNI 1945 

Met het doel om verbetering van de positie en de verhouding boer-landarbeider en volksgemeenschap te bereiken, is er landelijk de Organisatie van de Landbouw opgericht in Den Haag. Nederland is daarbij verdeeld in districten. Gaasterland is ingedeeld in district 10 en daarvoor is een commissie uit alle gezindten benoemd die bestaat uit 4 landbouwers en en veehouders en 1 landarbeider. Benoemd zijn de heren Sj. Monkelbaan, Bakhuizen; H.B. van der Goot, Oudemirdum; J.S. Kiestra, Wijckel, H.W. Hielkema en H. Sikkes, beiden te Harich. 

DINSDAG 12 JUNI 1945

Verzetsstrijder Jacobus Johannes Boomsma wordt vandaag begraven in zijn woonplaats Sondel. Alle details daarover zijn hier te lezen

WOENSDAG 13 JUNI 1945 

De nieuwe hulpbrug over de Warnservaart bij Warns is klaar en werd deze middag om vijf uur onofficieel in gebruik genomen. Twee boerenwagens met hooi passeerden eerst. Daarna reed er een Canadese auto over. Als derde kwam chauffeur Durk Ykema uit Bolsward over de brug met een groep personen in de ongeveer 6 ton zware en ook nog lange NBS-bus. Deze oude Haagse trambus, waarmee de eerste oversteek werd gemaakt, was eerst door de Duitsers gebruikt. Men was op terugweg vanuit Interneringskamp Sondel waar NSB’ers uit de regio Bolsward naar toe waren gebracht. Nu waren de begeleiders op de terugreis naar Bolsward met 13 personen.

De 41-jarige Ykema schakelt in de eerste versnelling langzaam naar het hoogste punt van de brug. Dan breekt de brug en de bus duikt voorover het water in. Maar door zijn lengte bleef hij tussen de brug hangen en waardoor het achterste deel boven water bleef. Het gevolg is dat de dertien passagiers en de chauffeur via de achterdeur de bus konden verlaten. Enkelen hadden natte kleren gekregen maar niemand die enig letsel had opgelopen. Minder goed verging het de 27-jarige werkman Romke van Dijk uit Warns die zijn linker sleutelbeen brak. De 12-jarig Jacob Visser, zoontje van Dr. Tromp Visser, raakte bewusteloos en had een lichte hersenschudding en een paar lichte schaafwonden. De chauffeur Ykema was dit voorval niet aan te rekenen omdat er geen bord stond met het maximale draagvermogen van de brug.

De noodbrug was gemaakt door Jan de Vries, timmerman-aannemer uit Warns, onder dagelijks toezicht van Jurjen Haitjema, tijdelijk opzichter van de gemeente Hemelumer Oldephaert en Noordwolde. Het materiaal bestond uit balken en planken die aan de Friese kant van het IJsselmeer aangespoeld waren. Het materiaal bleek afkomstig te zijn van boerderijen, woningen enz. uit de Wieringermeer. Hier hadden de Duitsers op 17 april 1945 het gebied onder water laten zetten. Op 20 april, 4 mei en een niet nader aangegeven datum waren er zware stormen geweest die ervoor gezorgd hadden dat dit materiaal het IJsselmeer overdreef naar de Friese kust. De directeur gemeentewerken van de gemeente Hemelumer Oldephaert en Noordwolde - Uilke Visser geboren 14 april 1892 in Oudemirdum - had de brug ontworpen. Hij zou een constructiefout gemaakt hebben maar de Hoofd-Ingenieurs van Rijks- en Provinciale Waterstaat hadden zijn plan goedgekeurd.

Veertien dagen later werd de brug weer in gebruik genomen. Bij meerdere bruggen werd nu een bord geplaatst met daarop het aangegeven maximale gewicht.

ZATERDAG 16 JUNI 1945 

Het bureau Afvoer Burgerbevolking Evacuatiekamp Rijs is administratief overgedragen aan het Provinciaal Bureau voor Verzorging Slachtoffers. De commandant hiervan is J.J. Schell.

De Jood Benjamin Vaz Dias, geboren 26 juli 1907, zat met zijn echtgenote Wilhelmina Noach in Balk ondergedoken bij grossier Bouke van der Wal. Zij waren uit Maarn gevlucht.  Vaz Dias was in februari 1945 met het drukken van 1000 exemplaren van het illegale blad FRONTNIEUWS begonnen. Vandaag verschijnt het laatste nummer. Ook het B.B.C. Nieuws komt met zijn laatste nummer. Hierin stond een overzicht van alle werkzaamheden die vanaf het eerste nummer op 15 juni 1943 zijn gedaan. De letterlijke tekst is hierna opgenomen:

1943 B.B.C.-NIEUWS 1945
1e nummer 15 Juni 1943

Uitgave van het bijkantoor der British Broadcast. Corp. Verschijnt tweemaal per week.

Verscheidene trouwe luisteraars zijn door de bekende maatregelen van de „mof" gehandicapt in het geregeld beluisteren van het wereldnieuws. Om geruchten zoveel mogelijk tegen te gaan, ook in verband met het gevaar dat daar aan verbonden is, nemen wij nu ten dele de taak over van onze Nederlandse Berichtendienst in Londen, voor wat betreft de bekendmaking in Nederland. In tegenstelling met vele andere „illegale lectuur", zoals kranten en vlugschriften, die kapot gelezen moeten worden, dringen wij bij onze toekomstige lezers op aan, de bulletins uiterlijk twee dagen na dagtekening te vernietigden. Het doorgeven van deze bulletins dient dan ook zo snel mogelijk en zo vertrouwd mogelijk te geschieden. Doe niet mee aan het verspreiden van onzinnige geruchten ! Vertel alleen wat U zeker weet!

Bewaar onder alle omstandigheden het stilzwijgen als V iets vermoedt of meent te weten omtrent herkomst en verspreiding van deze bulletins. Om speciale redenen is het niet onze bedoeling de uitzendingen woordelijk weer te geven; de hoofdschotel vormt steeds het oorlogsnieuws' en belangrijke politieke gebeurtenissen, terwijl verder belangrijke redevoeringen en overzichten zeer beknopt zullen worden weergegeven.

Iets over B.B.C.-Nieuws.

Eind April 1943. De bezetter laat zijn pose als welwillende beschermer voorgoed varen. Een lawine van ingrijpende verordeningen en decreten wordt over het Nederlandse volk uitgestort. Melding der Nederlandse militairen . . ; melding der studenten . . . ; melding van twee jaarklassen voor arbeidsinzet . . . ; inlevering der radiotoestellen.

Na de stakingsdagen van mei 1943 was door Jan (J. Lever), Wim  (W.Stegenga) en Kopie (E. Koopmans) in beginsel besloten, dat de nieuwsberichten uit de vrije wereld ons volk moesten blijven bereiken en dat zij daartoe al het mogelijke in het werk moesten stellen. Zo werd dan op zaterdag 12 juni 1943 door Jan en Kopie te Sneek het eerste nummer van 8.8.C.-Nieuws opgesteld. De „kop" van het blaadje werd door Jan vastgesteld. Kopie trok met een stencilmachientje en de kopij voor het beginnummer naar Workum.

Hij vond daar enthousiaste medewerkers in Henk (H. Bonnema) en Lange Gerrit (G. de |ong). Henk stelde zijn schuilplaats als werkplaats ter beschikking, evenals zijn ondergedoken radiotoestel. Gerrit werd mededrukker en nieuwsopnemer. Het eerste en het tweede nummer gingen op sinsdag 15 juni 1943 in zee, met een oplaag van plm. 300 exemplaren. In kort bestek kan onmogelijk een volledig beeld worden gegeven van wat er om en bij het B.B..C.-Nieuws gebeurde.

Tot eind sept. 1943 werd gedrukt en radionieuws opgenomen bij Henk. Dan wordt het in Workum te warm. Kopie moet onderduiken en verhuist met de hele zaak naar Sneek. Hij vindt daar plaats bij Jaap Vellinga in de Napjusstraat. Gerrit moet spoedig volgen, doordat een agent van politie aan een medewerker zegt, dat hij niet van plan is om zijn jas voor dergelijke „jongens" uit te trekken. Jan Lever wordt dan mededrukker te Sneek. Ondertussen is de verspreidingvan het B.B.C.-Nieuws door Jan, Wim en Hans (J. Deinum) uitstekend geregeld, vooral dank zij de medewerking van H. J. Lever, H. v. d. Goot, K. Hiemstra, J. Radsma en bijna het gehele politiecorps in Sneek en wijde omgeving. De oplage is dan reeds meer dan 2500 exemplaren en bleef stijgen. Lange Gerrit wordt belast met de organisatie van de verspreiding in Zuidoost-Friesland. Hij kwijt zich zo goed van zijn taak, dat er spoedig een tweede drukkerij nodig is, die onder zijn leiding wordt gevestigd in Heerenveen.

In Sneek wordt een inval gedaan op het hoofdverspreidadres, Kleinzand 18, in de nacht van 16 op' 17 Nov. '43. Jan Lever, Wim Stegenga en Piet Faber weten na halsbrekende toeren over de daken te ontsnappen, doch de heer H. J. Lever en drie dames worden gearresteerd. De zuster van Jan en de verloofde van Piet worden na enkele weken weer vrij gelaten, doch van juff. Ijzerman en de heer Lever is, helaas, tot dusver niets bekend. B.B.C.-Nieuws verhuist weer naar Workum en het werk wordt daar, onder zeer zware omstandigheden, voortgezet. Henk ontvangt de firma met open armen, doch de toestand is bij hem zeer kritiek; het is er niet meer safe. Als redder in de nood komt van Brug (Omke Willem) opdagen, die plaats vindt voor Jan en Kopie, met hun nasleep (radio, stencilmachine, papier, enz.) bij Frans de Boer en echtgenote. Hulde aan deze bejaarde mensen, die hun leven op het spel zetten voor ons, in de gevaarlijkste en moeilijkste omstandigheden! Begin dec. '43 komt het B.B.C.-Nieuws, via Ds. Drooge in Makkum, terecht bij Atze Bakker in Gauw. De houding van den heer Bakker, (zijn gezin niet te vergeten!) is fantastisch. Het was er zo goed en de omgeving was zo vertrouwd, dat we het daar tot begin juli van '44 hebben kunnen volhouden. In dit tijdperk komen wijzigingen in de organisatie der bezetting van de drukkerij en de verspreiding! Begin April '44 trekt de landelijke K.P. verschillende medewerkers bij de „B.B.C." vandaan, w.o. Jan, Wim, Hans en Henkie (H. Rijpkema). Als hoofdverspreidster komt Corrie (Rinckje Koster) op het toneel en tot mededrukker en nieuwsopnemer wordt Douwe (D. .Meijer) bereid gevonden. De landwacht wordt in die tijd erg lastig. Het vervoer van de blaadjes geschiedt onder politiegeleide. De beveiligingsdienst wordt georganiseerd door Bontje (D. Brouwer) en Omke (I. de Vries), met de hulp van Sneker politieagenten, waarvan wij de heer H. Wielinga, die bij een auto-ongeval bij Joure om het leven kwam, zeker niet zullen vergeten. Begin juli '44 gaat B.B.C.-Nieuws naar Sneek.

De drukkerij wordt geplaatst bij Joh. Slump en Douwe en Kopie vinden, met hun radio, plaats bij Mevr. Wed. Poiesz. De verspreiding is intusschen overgegaan van Corrie naar Janny (Mej. J. Hettinga). 5500 exemplaren worden drie maal per week over heel Friesland verspreid. De aanvoer van de geweldige hoeveelheden stencilpapier, die daarvoor nodig is, wordt verzorgd door „de Lange" (J. Radsma. Begin oct’44 melding van mannen tussen 17 en 55 jaar voor spitten.

Alle verbindingslijnen voor de verspreiding worden practisch verbroken. De verspreiders kunnen zich niet meer op straat vertonen. De uitgave van B.B.C.-Nieuws wordt tijdelijk gestaakt. Kopie gaat over naar de landelijke K.P. Na een „rustperiode" van enkele weken, wordt begin nov. 1944 de zaak in Workum weer voortgezet. Douwe neemt bij hem thuis het nieuws op, maakt de stensels klaar en Jurjen (J. de lager) wordt spontaan bereid gevonden om de bulletins te drukken. Als hoofdverspreidster fungeert thans Tiny (mej. T. de long). In febr. '45 verhuist Douwe met radiotoestel enz. naar A. Westerhuis, waar hij met Sipke (S. Deinum), die gaarne zijn assistentie wil verlenen, met open armen in 't gezin wordt ontvangen. We zijn intussen weer in 't bezit gekomen van een stencilmachine, zodat wij het drukken van het B.B.C.-Nieuws weer van de Jager overnemen. Vanaf deze plaats een woord van dank aan de Jager, die gedurende enkele maanden op keurige wijze de „B.B.C." heelt verzorgd. Eveneens een woord van dank aan de familie Westerhuis, die tijdens zeer moeilijke omstandigheden de „B.B.C." onderdak heeft verleend. Tot 1 April 1945 loopt de zaak gesmeerd. Dan zondag 1 april. De S.D. in de stad. Een van de mensen die gearresteerd worden is de Jager. Aangezien hij volledig op de hoogte is met de verblijfplaats van Douwe en Sipke, moet de „B.B.C." weer eens verhuizen. Waarheen? Goede raad is duur. We slaan onze tenten een paar dagen op bij de fam. Koornstra en verhuizen dan met de gehele rompslomp naar Otto (O. Zijlstra). Ook aan dit gezin alle hulde. In uiterst gevaarlijke omstandigheden hebben deze mensen hun leven voor ons op het spel gezet. Hier blijft de „B.B.C." tot de bevrijding van onze provincie. Enkele dagen voor de bevrijding is Sipke naar Balk gegaan. Minne (M. Koopmans) wordt mededrukker en nieuws-opnemer. Na de bevrijding gaat Douwe naar Sneek, om zich aldaar te belasten met de redactie van de Sneker uitgave van de „B.B.C.", terwijl Minne de redactie op zich neemt van de Workumer editie. De laatste reeks nummers worden niet meer gestencild, maar worden in Workum door de fa. Brandenburgh, en in Sneek door de fa. Drijfhout keurig netjes gedrukt.

Hoewel in Workum het B.B.C.-Nieuws weer verscheen, vonden wij het raadzaam om, teneinde de risico's van het vervoer te beperken, nog niet in Sneek te verschijnen. Ons zusterorgaan, het „Frontnieuws", verzorgde nu ook onze abonnees in Sneek. Dit duurde tot januari van dit jaar. Toen werd de Redacteur van Frontnieuws gearresteerd en was Sneek verstoken van de nieuwsbulletins. Binnen korte tijd gelukte het ons toen weer het B.B.C.-apparaat in werking te doen treden. Nieuwsopnemer werd Wiebo (Hennie Jongejans), dit gebeurde „tussen de planken" terwijl het nieuws werd gedrukt door de ondergedoken kappers Elzer. Hoofdverspreidsters waren:' G-J (Mej. G. Bos) en Pé (Mej. P. Faber) onder leiding van K. Hiemstra. De extra nummers en brochures werden in deze jaren door Bontje geredigeerd. Voor de verspreiding hiervan werd door alle leden van de groep zorggedragen.

Het is onmogelijk geweest alle namen te noemen van de verschillende medewerkers(sters;. Aan alle genoemde en niet genoemde medewerkers(slers) een woord van dank voor de opoffering, die zij zich hebben getroost om de verspreiding zo vlot mogelijk te doen verlopen. Enige namen willen wij echter nog noemen en wel van de Heren de Groot uit Bolsward en K. Molenaar te Sneek.Wij besluiten met enige gegevens over de materiële en financiële zijde van B.B.C.-Nieuws. In totaal werden ongeveer 500.000 exemplaren gedrukt en gestencild. Door de lezers werd ruim f 60.000 opgebracht. Van dit bedrag werd bijna f 13.000 gebruikt voor onkosten, materialen en kosten voor levensonderhoud voor ondergedoken medewerkers, terwijl ruim f 47.000 werd afgedragen aan verschillende illegale organisaties voor steun aan politieke vluchtelingen”

DINSDAG 19 JUNI 1945 

De Leeuwarder Courier heeft een verslag gemaakt van een visite aan Gaasterland en dan voornamelijk aan Kamp Sondel. Het verslag wordt hieronder onverkort weergegeven. 

“Al is er in de afgelopen winter in Gaasterland door de burgers veel hout gekapt, toch is deze schone en in Friesland zo uitzonderlijke gemeente in genen dele ontluisterd. Wie haar bezoekt, — het zullen er deze zomer weinigen zijn, — verheugt zich nog in de landelijke rust der korenvelden, in de statige waardigheid der oude lanen, in de frisse bosgeuren, in het vrolijk slaan der vinken. De oorlog schijnt aan deze grietenij voorbijgegaan te zijn. Twee dagen later bevrijd dan het centrum en Noorden van Friesland, heeft zij het er toch niet zwaarder om gehad. De ontruiming is practisch geruisloos verlopen en de N.B.S. heeft hier dan ook een uiterst lichte taak gehad. De emotioneele Gaasterlander kan mogelijk zijn fantasie nog eens laten werken over al wat in 't bos verborgen zat, op waarheid berust die werking echter niet. ... Gaasterland lijkt stil en leeg nu. De Boereskoalle" is ook al weer door de kustwacht ontruimd en wacht op haar nieuwe (of oude?) bestemming. Het werklozenkamp op Elfbergen, aan zovele Friese jongeren bekend, is afgebroken; de mooie klokkenstoel bestaat niet meer. Het kamp van de Arbeidsdienst wordt thans bevolkt door evacuees. Kippenburg ligt in idyllische vrede te wachten op aanvoer van frisse dranken en pittige sigaren.

Maar er is één plaats, die thans een sensatie, een gevoel van nieuwsgierigheid opwekt bij iederen Gaasterlander en vreemdeling: het interneringskamp te Sondel. Op het uitgestrekte terrein, waar de Duitsers hun kostbaar peilstation voor de militaire luchtvaart hadden ingericht, zijn thans meer dan 300 N.S.B.-ers tewerkgesteld om de chaos, zoals die door hun vrienden op 17 April was achtergelaten, tot een zekere orde te herscheppen. In de eerste dagen na de bevrijding heeft de heer Kobus hier buitengewoon goed werk gedaan.

Onder de bekwame leiding van commandant Spans, iemand die in de illegaliteit zijn sporen ruimschoots verdiend heeft, een zeer humaan mens binnen de perken van strenge plichtsbetrachting, is hier nu een “concentratiekamp" ontstaan, dat zeker geen vacantie-oord is, maar gelukkig ook geen reden geeft tot de bittere gevoelens, die dat woord bij elk beschaafd mens opwekt. Hier wordt gepoogd, gestrengheid aan rechtvaardigheid en menselijkheid te paren.  Eén van die zandheuvelruggen is kaal en vrij dor, zoals Gaasterland er verscheidene heeft. In de laagte het dorpje; rondom een krans 'van boerderijen, door de Duitsers gemerkt, om het schootsveld te kunnen bepalen. Op de hoogste plaatsen twee peilapparaten, vernuftige bouwsels van groot formaat en meesterstukken van moderne techniek, door de gebruikers zelf vernietigd. Vernietigd door springstoffen, evenals zoveel andere installaties. die hier aanwezig waren, evenals een deel der bunkers en barakken. Vernietigd terwijl de rijst in de cantine nog op tafel stond...

Hier werken nu enige honderden geïnterneerden, vrijwel alleen mannelijke, aan de wederopbouw van ons vaderland. Bekende figuren uit het Friese leven treft men er onder, maar ook de “Hollanders" zijn vertegenwoordigd. Ruim 50 manschappen voor bewakings, meest hulppolitie, houden toezicht onder leiding van enkele marechaussees. Overigens is hier zoiets als „zelfregulering". De geïnterneerden zijn ondergebracht in de 18 bunkers, die nog intact zijn. Elk van die 18 groepen kiest een bunkerhoofd, die de vragen en klachten van zijn kameraden moet doorgeven aan het kamphoofd, ook een geïnterneerde, die zich dan met de kampleiding in verbinding stelt. Uiteraard zijn hier vogels van diverse pluimage aanwezig, maar ieder vindt toch zijn geëigend emplooi. Zo zagen we electro-technici bezig met het reviseren van motoren, zoeklichten, installaties enz. De kampleiding hoopt spoedig veel goed materiaal beschikbaar te kunnen stellen voor de overheidsdiensten, die er zozeer behoefte aan hebben. Hier wordt gewerkt, hier is tucht, maar toch hangt hier niet een doodse, drukkende sfeer. Niemand vindt het hier aangenaam, alleen al niet om de voeding (iets minder dan het distributierantsoen) en om het zeer, zéér beperkte contact met de buitenwereld, maar het leven is er dragelijk, hoewel het voor sommige intellectuelen een zielekwelling moet zijn, niet te kunnen lezen. Ons bezoek heeft ons ervan overtuigd, dat hier zeer practisch en nuttig gewerkt wordt, dat er geen Duitse methoden nagevolgd worden en dat de leiding in goede handen is. P.

DONDERDAG 5 JULI 1945

De gemeente Gaasterland bericht aan het Provinciaal Bureau voor Verzorging van Oorlogsslachtoffers dat er geen zieke Limburgse evacuees in Gaasterland zijn achtergebleven.

VRIJDAG 6 JULI 1945

Vandaag werden alle 100guldenbankbiljetten ongeldig verklaard in het kader van de geldsanering wegens grove winsten van zwarthandelaren in 1940-1945. Het was een eerste maatregel daartegen van Minister van Financiën, Mr. Dr. Piet Lieftinck. Zijn tweede maatregel is te lezen bij 13 september 1945 en is bekend geworden als "het tientje van Lieftinck". Had men daarna bankbiljetten van 100 gulden nodig, dan moest de verkregen rechtmatigheid worden aangetoond.

  ZATERDAG 14 JULI 1945

Het evacuatiekamp “Rijs” is omgedoopt in Evacuatiekamp Wyldemerk. Het predicaat “Kamp voor a-socialen” is daarmee komen te vervallen.

MAANDAG 16 JULI 1945 

Van de door de Duitsers gevorderde Gaasterlandse kerkklokken zijn enkele teruggekomen. Er arriveerde vandaag in Sloten een boot met de gevonden klokken vanuit Drenthe. Daarbij was o.a. de klok van het gemeentehuis in Balk.  

Het klokje van de familie Van Swinderen in Rijs dat aangeboden was bij door de Gaasterlandse bevolking bij het 100-jarige jubileum van huize Rijs, is behouden gebleven omdat het door inwoners verstopt werd en bevindt zich weer in huize Rijs.

Het “Rûgehúster bingeltsje” is eveneens behouden gebleven. Het had enkele jaren in Balk gelegen. Het deed dienst als klok op het Werkkamp Elfbergen.

Gemeentewerkman Johannes van der Werf poseert trots bij de klok.

WOENSDAG 18 JULI 1945 

De brug bij Spannenburg is weer helemaal hersteld en de autobusonderneming Zuidwesthoek gaat weer rijden via de brug naar Lemmer.

VRIJDAG 27 JULI 1945

 Het Friesch Dagblad maakt melding van het feit dat er een driepersoons adviescommissie voor de zuivering van het Gemeente Gaasterland personeel is benoemd. Daarvan is Benjamin Herre Steegenga de voorzitter en J. de Ruiter uit Harich werd secretaris. C. ten Brink uit Wijckel zijn de leden. In de gemeente Sloten werd hiervoor ook een zuiveringscommissie ingesteld. Pieter de Vlugt, Spanjaardsdijk 31, werd tot voorzitter benoemd. Tjeerd Smits, Kapelstreek 225, werd secretaris en Th. de Vreeze, Lindegracht 15, lid. Voor de gemeente Hemelumer Oldephaert en Noordwolde kwamen in de zuiveringscommissie: C. Hollaar, Koudum A 84 als voorzitter; R. Kuiper, Koudum C 11b en J. van Dijk, Koudum A 123a als secretaris.

DINSDAG 31 JULI 1945

De burgemeester van Sloten stuurt een brief aan Zijne Excellentie den Minister van Oorlog in Den Haag. Hierin staat dat in de gemeente Sloten geen graven van zowel Duitse als geallieerde militaire                          aanwezig zijn.

AUGUSTUS 1945 

Er werd een tijdelijke gemeenteraad benoemd in afwachting van de eerstvolgende gemeenteraadsverkiezing in 1946. Tot de laatste raadsvergadering in 1941 zaten er 11 personen in de gemeenteraad. Nu nemen er 13 raadsleden zitting. Dit laatste aantal wordt ook aangehouden voor de raadsverkiezing in 1946. De gemeenteraad had voor de laatste maal op last van de Duitsers vergaderd in 1941. De tijdelijke raad 1945 bestond uit:

T. de Boer J. Jorritsma
C. ten Brink J. Monkelbaan
H. Hielkema S. Sijtsma
S. Postma W.J. Visser (wethouder)
A. Rampion P. Bosma (wethouder)
J. Strikwerda H.B. van der Goot (loco-burgemeester)

In 1946 worden Bosma, van der Goot, ten Brink, Jorritsma, Monkelbaan, Mous, Postma, Rampion, Visser, Strikwerda en Sijtsma herbenoemd. B. Albada, I. Breimer, F. Jaarsma en R. de Jong werden de nieuwe raadsleden. 

DINSDAG 21 AUGUSTUS 1945 

In het Friesch Dagblad wordt een bericht geplaatst dat er een bestuur is gekozen voor de afdeling Gaasterland en Sloten van de Vereniging Friesland 40-45. De bestuursleden worden Th. Van Hout, Benjamin Herre Steegenga en J. de Ruiter, allen uit Balk; F.J. Mous uit Bakhuizen en A. Scholte uit Sloten.

 WOENSDAG 22 AUGUSTUS 1945

Mededeling in Friesch Dagblad:

“GEVLUCHTEN UIT KAMP SONDEL.
M. en v. d. Sch. hadden kans gezien het kamp Sondel te ontvluchten. De Sneker politie heeft hen te pakken gekregen, zodat zij niet lang van hun vrijheid konden profiteren.

 ZONDAG 26 AUGUSTUS 1945

Als gevolg van een longziekte overleed vandaag in Singapore de op 30 september 1920 in Sloten geboren Rinze van der Goot. Hij had al geruime tijd gevangen gezeten in Japanse gevangenkampen. De familie kreeg eerst op 5 november 1945 daarvan bericht. Rinze van der Goot was Matroos 1e klas bij de Koninklijke Marine. In januari 1946 werd zijn stoffelijk overschot overgebracht naar Java. Hij werd begraven op het Nederlands ereveld Kembang Kuning in Soerabaja, afdeling Karel Doormanhof, vak KDH B 14.

Zijn ouders waren de rasechte Slotenaren Peeke van der Goot (1888-1978) en Jetske van der Goot – Leentjes (1891-1987). Rinze had geen broers maar wel vier zusters: Popkjen, geboren 1913 in Biederij, Duitsland; Johanna, geboren 1914 in Wijckel; Joukje, geboren 1916 in Sloten en Trijntje, geboren 30 september 1920 in Sloten. Zij was de tweelingzuster van Rinze. Trijntje was volgens haar geboorteakte om “acht een tweede ure” (half negen) geboren en Rinze om 9 uur. Bij de aangifte was Peeke agent van politie in Amsterdam waar ook zijn vrouw en gezin woonde.

In de Leeuwarder Courant van 15 november 1977 is een artikel gewijd aan het 65-jarig huwelijk van Peeke en Jetske van der Goot.

Peeke en Jetske van der Goot

DINSDAG 28 AUGUSTUS 1945

Afd. Lemsterland van de Vereniging Friesland 1940-1945 heeft in een ingezonden mededeling in het Friesch Dagblad zijn afkeer uitgesproken over de huldiging in Echten van een NSB’er. Er was namelijk 26 augustus daar een ontslagen NSB’er uit Kamp Sondel gehuldigd omdat hij de vastgestelde leeftijdsgrens was gepasseerd. Wel had hij huisarrest gekregen totdat zijn zaak definitief was berecht. Er staat niet bij wat de leeftijdsgrens voor opsluiting is geweest.

VRIJDAG 7 SEPTEMBER 1945

Een artikel uit het blad “De Noordoostpolder” waaruit blijkt dat de gevangenen uit het kamp Sondel hun handen uit de mouwen moesten steken. Niet alleen daar,  maar ook bij Gaasterlandse boeren in de omgeving moesten ze aan het werk tijdens de aardappel- en bietencampagne.

DONDERDAG 13 SEPTEMBR 1945

De Minister van Financiën,  Mr.  Dr. Piet Lieftinck, hield deze dag een radiorede waarin hij de “Beschikking Geldzuivering 1945” aankondigde. Op 26 september 1945 zou al het papiergeld ongeldig worden en ieders banktegoeden zouden worden geblokkeerd. Deze maatregel was nodig om de vele winsten teniet te doen die zwarthandelaren gemaakt hadden in deze oorlog. Lieftinck sprak: “Zwarthandelaren te willen treffen die met een portefeuille vol bankpapier nog steeds rondlopen. Zij zijn nog niet van het toneel verdwenen”.

Na 26 september kon niemand de komende week over bankpapier of tegoeden beschikken. Ieder had even veel. Om toch de huishouding draaiende te houden, kreeg ieder gezinslid tien gulden te besteden zodra het oude geld was ingeleverd. Dit zou de geschiedenis ingaan als “het tientje van Lieftinck”. Dat tientje zou door distributiediensten worden uitbetaald in munten van 1 gulden en 2,50.

Minister Lieftinck eindigde zijn radiorede met: “Zwarthandelaren: Het zal blijken dat wij diverse verrassingen voor u in petto hebben, die voor u niet plezierig zullen zijn”. Goedwillende mensen: Laat u zich niet met hen in”. 

 Het bewijs van inlevering werd aangetekend op het persoonsbewijs van de inleveraar. Dit is een inleveringsvoorbeeld van 13 bankbiljetten van 100 gulden bij de Coöp Boerenleenbank in Balk.

 WOENSDAG 26 SEPTEMBER 1945

 Vandaag gaat de op 13 september 1945 aangekondigde maatregel in dat alle bankbiljetten en banktegoeden ongeldig zijn geweest. Ieder krijgt een week later nieuw geld. De regeling staat omschreven bij 13 september 1945.

MAANDAG 14 OKTOBER 1945 

Met ingang van heden was het Arbeidsbureau van Balk overgeplaatst naar Koudum. In afwachting van een nieuw gebouw is het Arbeidsbureau eerst in het gemeentehuis te Koudum ondergebracht. Het arbeidsbureau heeft de gemeenten Gaasterland, Hemelumer Oldephaert en Noordwolde, Hindeloopen, Staveren en Workum als arbeidsterrein. 

DONDERDAG 17 OKTOBER 1945 

Het autobusbedrijf Zuidwesthoek declareert bij de gemeente Gaasterland in totaal negen ritten naar Limburg met evacuees. Er is één rit per taxi gedaan vanwege het ziekenvervoer. 

NOVEMBER 1945

In november 1945 waren er 544 mannelijke geïnterneerden in kamp Sondel.

DONDERDAG 2 NOVEMBER 1945 

Het Provinciaal Bureau Verzorging Oorlogsslachtoffers in Leeuwarden gaat akkoord met “enige inzet in het kamp voor a-socialen in gemeentebossen”. Gemeente Gaasterland heeft daar kennelijk om gevraagd. De toelichting ontbreekt in het gemeentearchief. Het zou kamp Elfbergen in Oudemirdum kunnen zijn geweest. Waarschijnlijk ging het hierbij om het kamp Wyldemerk waar begin 1945 enkele “a-sociale” Limburgse vluchtelingen opgenomen waren.