Op deze pagina is de lijst met belangwekkende gebeurtenissen gedurende de oorlogsjaren ingedeeld in categorieën. De categorieën zijn:
A --Vliegtuigcrashes
B --Parachuteren van mensen en voorwerpen
C --Lijkvondsten
D --Beschietingen
E --Bombardementen
F --(Kabel-)ballonnen
G --Postduiven
H --V-2 raketten
I --Peil- en Radarstation ,,Eisbär” Sondel
J --Gevonden vliegtuigvoorwerpen
K --Sabotage
A. Viegtuigcrashes
A.01 01-09-1940
In een dagboek van een anonieme inwonder van Woudsend staat:
,,Vannacht zijn wij vreselijk geschrokken. Wij dachten niet anders of een vliegtuig was bij ons neergestort. Het hele dorp is vannacht hevig geschrokken. Allen gissen, maar niemand weet de oorzaak”. Bij 16 september wordt geschreven: ,, Dat vreselijke geweld dat wij ’s nachts op 1 september hoorden, was van een vliegtuig dat neerviel in Wijckel. Maar de Duitsers halen direct zo’n vliegtuig op”.
A.02 09-05-1941
In de nacht van 8 op 9 mei 1941 wordt de Vickers Wellington R1322 neergeschoten en belandt in het IJsselmeer binnen de gemeentegrens van Lemsterland. Rond 1986 is dit gedeelte IJsselmeer heringedeeld bij de gemeente Gaasterlân-Sleat. Niemand van de zes Poolse bemanningsleden heeft dit overleefd.
A.03 08-11-1941
Een Engelse Whitley Bommenwerper stort om 06.30 uur brandend neer achter de boerderij van Theunis Wagenaar in Nijemirdum. Slachtoffers: John William Bell; George Marschall Mc Combe; Gilbert Terence Webb; Donald Cameron en Raymond Boucher. 4 slachtoffers zijn in Nijemirdum begraven.
A.04 17-12-1942
Om 20.22 uur komt een Engels Lancastervliegtuig brandend neer bij Waterloo op de grens van Gaasterland met Ypecolsga. De complete bemanning komt hierbij om. Slachtoffers: John Glenn Dening; Gorden Bowden Wilkinson; John Arthur Callan; Leonard George Powell; Mc Bain James Stark; Edward Croal en Maurice Alfred Nias.
A.05 23-01-1943
Bij Warns stort een spiksplinternieuw Lancaster vliegtuig neer. De twee doden, John Vincent Conlon en Stuartson Charles Methven worden 26 januari 1943 op de RK Begraafplaats in Bakhuizen begraven.
A.06 29-03-1943
Een Wellingtonvliegtuig spat om 23.46 uur boven Tacozijl uit elkaar. Twee bemanningsleden redden zich via hun parachute en er zijn drie doden die in Nijemirdum worden begraven: Richard Earl Todd; John Franklin Gubb en John Arthur Bailey.
A.07 14-05-1943
In Wijckel zou een vliegtuig op het land van Jan Tijsma zijn neergestort. Men kan alleen metaalresten vinden bij een groot gat. Het blijkt later dat het een Mercedesvliegtuig- motor is geweest.
A.08 16-12-1943
In de Bancopolder bij Tacozijl stort om 18.15 uur een Engels Lancastervliegtuig neer. Alle 8 bemanningsleden komen om het leven. Drie worden nooit gevonden. De overige vijf zijn: Ronald Ernest McFarlane; John Edward Clarke; Leonard Dinsdale Wilson; Frederick Ronald Westall en Eric Ronald Edward Jordan. Zij zijn in Lemmer begraven.
A.09 22-12-1943
Om plm. 15.30 uur stort een B-24 bommenwerper neer op de begraafplaats in Mirns. Twee bemanningsleden parachuteren en blijven ongedeerd. De omgekomenen zijn: John Harald Allen; Anthony Louis Destro; Werner A. Owens; John R. Elder; Everett M. Odom; John Pavelko; O. Robbins; James S. Owens en O.Wodo. Zij zijn in Bakhuizen begraven.
A.10 03-01-1944
Een Lancaster vliegtuig stort om 02.00 uur neer op het Bakhústerheech. De omgekomen bemanningsleden zijn: George Arthur Tull; James Stock; Gordon Edward Heasman; Charles Ablett;Joseph Gerald Holden; Charles Gordon Crossby en John Stanley Baldwin. Allen zijn in Bakhuizen begraven.
A.11 24-07-1944
Een met 3 personen bemande Duitse Messcherschmitt Bf 100 nachtjager stort om 00.10 uur neer aan de Meerweg in Balk. Een Mosquito jager had het toestel geraakt. Inzittende Willy Huxsohl overlijdt en wordt in Leeuwarden begraven. De beide anderen weten zich met de parachute te redden.
A.12 09-10-1944
Twee Duitse Heinkel-111 vliegtuigen botsen boven Nijemirdum op elkaar en komen op de hoek van De Hege Bouwen en De Griene Singel neer. Eén vliegtuig heeft een V-1 raket nog onder de vleugel. In Nijemirdum is veel schade aan huizen en gebouwen. Alle bemanningsleden komen hierbij om: Volker Happel; Werner Friedemann; Alfred Rutscho; Manfred Thoelke; Waldemar Winkel; Anton Schmid; Hans Schiessl; Gerhard Lessoing; Gerhard Gau en Rodulf Vogel. Allen worden in Leeuwarden begraven.
B. Paracuteren van mensen en voorwerpen
B.01 18-11-1940
Geheim agent Cornelis Henderik van Brink wordt gedropt boven Kippenburg.
B.02 31-10-1941
Bij Wijckel komen twee brandende oranje lampen neer aan een parachute. Deze werden door vliegtuigen gebruikt om licht bij het werk te hebben. Dan worden er ontploffingen gehoord en men ziet vanuit Elahuizen een aangeschoten vliegtuig.
B.03 26-06-1942
Een Engels Halifax vliegtuig raakt om 00.42 in brand tussen Hindeloopen en Stavoren. Twee bemanningsleden overlijden en vier springen boven Gaasterland. Drie worden door de Duitsers ingerekend. Alleen luitenant Gibson ontkomt door onder te duiken in de villa bij de Freule van Swinderen in Rijs.
B.04 23-05-1943
Door de opperwachtmeesters Klaas Walda en Leendert van der Bie worden in Sondel 9 strooibiljetten in een weiland gevonden. Deze zijn in de nacht van 23 op 24 mei 1943 door gepasseerde vliegtuigen afgeworpen.
B.05 25-07-1943
Voor de eerste keer vindt men in grote gebieden van Gaasterland reepjes zilverpapier. Die zijn 1,5 cm breed en 30 cm. lang. Aan weerszijden zit zwart papier dat aan zilverpapier is gelijmd. Geallieerde vliegtuigen werpen dit uit om de Duitse radar te verstoren.
B.06 03-01-1944
Vissers halen onder de IJsselmeerkust bij Tacozijl een drijvende Engelse parachute aan een rode Engelse fakkel uit het water.
B.07 09-04-1944
Tussen Hindeloopen en Molkwerum verongelukt een Lightningvliegtuig. De Amerikaanse luitenant H. Dettre weet te ontkomen. Hij wordt door pilotenhelper A.A.C. (Tinus) Mous uit Bakhuizen op de fiets naar Vollenhove gebracht.
B.08 03-10-1944
De verzetsgroep Watergeuzen uit Balk heeft de eerste van de 3 mislukte wapendroppings bij het Slotermeer.
B.09 05-10-1944
De wapendroppingsploeg van Oudega/Elahuizen zit klaar voor een dropping, doch die wordt door de eigen leiding op het laatste moment afgeblazen vanwege de grote angst voor de vele Duitsers in Rijs.
B.10 13-02-1945
Jeen Hornstra uit Wijckel wordt opgepakt., Hij heeft van droppings afkomstige wapens (één nacht) in zijn schuur verborgen gehad. De dagen daarop worden bij nog 4 andere veehouders invallen gedaan. Op 17 maart 1945 wordt hij met Yde Yntema uit Hemelum en 8 anderen bij Doniaga gefusilleerd.
B.11 26-02-1945
De boerderij ,,Gaestfjûr” van Louw Wildschut in Wijckel wordt door de Duitsers in brand gestoken. Hier waren meerdere keren van droppings afkomstige wapens opgeslagen geweest.
Lijkvondsten
C.01 08-08-1941
Bij de Oudemirdumer Zandhoek drijft een lichaam van een vliegtuigbemanningslid zonder voeten en met maar één arm. Het lichaam draagt een witte trui en reddingsvest met Engelse tekst. Piet de Jong uit Oudemirdum is de vinder. Het stoffelijk overschot wordt in Lemmer begraven. Dit was de tweede aangifte geweest van lijkvinding bij de politie. Groepscommandant Hoving verklaarde dat het eerste geval een Duitse vliegtuigbemanningslid geweest was waarvan alleen de romp nog aanwezig was. De exacte datum is niet bekend.
C.02 28-05-1942
Bij het Oudemirdumer Klif wordt door Pieter de Jong uit Oudemirdum een niet te identificeren Engels vliegtuigbemanningslid gevonden. In Nijemirdum wordt de onbekende militair begraven.
C.03 17-07-1942
Het lichaam van een Engelse vlieger Eward Gladstone Ronson wordt door Inne de Vries uit Oudemirdum bij het IJsselmeerstrand in Oudemirdum gevonden. Ronson was 3 juni 1943 bij Medemblik met zijn vliegtuig neergeschoten. De begrafenis is in Lemmer.
C.04 01-10-1942
Onder de IJsselmeerkust van Oudemirdum wordt een stoffelijk overschot gevonden van een Engelse militair. De begrafenis is in Lemmer.
C.05 05-02-1944
Aan de IJsselmeerkust onder Oudemirdum vindt Dominicus Visser een niet te identificeren vliegtuig- bemanningslid met alleen een hemd, overhemd en uniformbroek met Engelse tekst. In Nijemirdum vindt de begrafenis plaats.
BESCHIETINGEN
D.01 04-02-1943
Op 7500 meter boven Elahuizen wordt een Duits vliegtuig aangeschoten. Het maakt een noodlanding bij St. Nicolaasga.
D.02 29-08-1944
Kamp ,,Eisbär” in Sondel schiet om 19.45 uur met mitrailleurvuur een Engelse Spitfirevliegtuig in brand. Het stort neer in de Noordoostpolder. 1 bemanningslid overleeft het niet: Frank Rene Malayon Cook. Hij wordt in Lemmer begraven.
D.03 11-09-1944
In Elahuizen werd een doordringende brandlucht waargenomen. Het bleek dat er op het Slotermeer een schip met vlas in brand was geschoten door geallieerde jagers.
H.04 20-10-1944
De laatste Duitsers verlaten de V-2 installaties in het Rijsterbos.
D.04 20-10-1944
Om 17.10 uur wordt het Rijsterbos door 7 Engelse Haw Tempest jachtbommenwerpers beschoten.
D.05 04-11-1944
Drie Engelse Haw Tempest jachtvliegtuigen beschieten het verlaten werkkamp Elfbergen in Oudemirdum.
D.06 11-11-1944
Engelse Typhoonvliegtuigen beschieten het werkkamp Elfbergen in Oudemirdum opnieuw.
D.07 22-11-1944
Geallieerde vliegtuigen beschieten twee Urker vissersboten die opzettelijk zijn vastgelopen bij het Klif onder Oudemirdum. Onder dwang moesten wapens vervoerd worden naar Lemmer. Alles wordt met kogels doorzeefd maar de wapens exploderen niet. Een aantal boeren wordt gelast de munitie uit de boten te vervoeren naar Kamp Sondel. Bekend zijn: Teunis Wagenaar, Hendrik Hospes, Liekele Mulder en Hendrik Mulder.
BOMBARDEMENTEN
E.01 13-08-1941
Om 02.15 uur ontploffen 3 bommen in Balk achter O.L.school. Niemand raakt gewond.
E.02 27-01-1943
Een formatie van 23 Liberatorvliegtuigen verdwaalt boven de Noordzee en zij besluiten om 11.45 uur de haven van Lemmer aan te vallen. Tussen de zuidkant van Lemmer en de grens met Sloten vallen 96 bommen. Bij Sloten vallen 3 bommen op het land van R.K. Visser en 1 bom op het land van K.Tromp.
E.03 22-06-1943
Geallieerde vliegtuigen laten bommen vallen op de Fluessen, 9 bommen op Mirns en 1 bom bij S.J.Wierda, Harich.
E.04 17-12-1943
In de omgeving van veehouder IJ. Boersma in Wijckel wordt een niet-ontplofte bom gevonden. Men zegt dat er nog twee bommen zijn doch de plaats daarvan is niet te bereiken vanwege het vele water.
E.05 24-05-1944
Buiten Oudemirdum ontploffen 16 bommen om 00.30 uur uit een oostelijk vliegende formatie vliegtuigen. Van deze 16 bommen ontploffen er 10 bij Kamp Elfbergen.
(KABEL-)BALLONNEN
F.01 04-11-1940
Vlakbij Oudega drijft op een paar meter hoogte een kabelballon. Die veroorzaakt schade aan het postkantoor.
F.02 13-10-1942
Johannes de Kroon uit Oudemirdum vindt op zijn land aan de oostkant van het Rijsterbos een groot wit doek, 2 aluminium blikken en een groot rubberen doek. Waarschijnlijk is het materiaal geweest van een in Engeland opgelaten ballon.
F.03 15-10-1942
Albert Sikkes uit Harich ziet een kabelballon aan een windmolen hangen bij de Westerein in Harich. De windmolen is gedeeltelijk vernield.
F.04 20-08-1943
Burgemeester Schwartzenberg van Gaasterland ziet ’s avonds om 20.30 uur een op grote hoogte snel drijvende ballon in Zuidwestelijke richting naar Sondel gaan. De ballon zakt plotseling naar beneden. Militairen van Kamp Sondel houden wekelijks schietoefeningen achter de boerderij van Jorritsma aan de Heaburgen in Nijemirdum. Deze ballon wordt door hen geraakt en de stukken worden opgeraapt in Ruigahuizen.
POSTDUIVEN
G.01 18-05-1940
De Duitsers verbieden direct in Nederland het laten vliegen van burger- en militaire postduiven. Alle postduivenhouders en hun duiven moeten geregistreerd worden. De burgemeester van Gaasterland schrijft de Staatsraad op 29 mei 1940 dat alle postduivenhokken gesloten zijn.
V-2 RAKETTEN
H.01 23-09-1944
De Duitsers komen met 342 man naar Rijs voor het afschieten van V-2 raketten.
H.02 25-09-1944
Om 18.05 uur wordt de eerste van de 76 raketten afgeschoten richting Engeland.
H.03 18-10-1944
Een kwartier lang zijn er 4 Engelse jachtvliegtuigen boven
het Rijsterbos. Waarschijnlijk hebben zij foto’s genomen van de V-2 raketten.
H.04 20-10-1944
De laatste Duitsers verlaten de V-2 installaties in het Rijsterbos.
Kamp ,, Eisbähr” Sondel
I.01 01-02-1942
Herbert Joesch wordt de eerste commandant van Peil- en Radarstation ,,Eisbär” in Sondel. In deze maand komt de eerste vrachtwagen met materiaal voor de bouw van het Kamp.
I.02 06-11-1944
De Royal Air Force (RAF) maakt een luchtfoto van het Kamp.
I.03 16-04-1945
De Duitsers verlaten het vernielde kamp ,,Eisbär” in Sondel.
Gevonden vliegtuigvoorwerpen
J.01 29-08-1941
Bij Kolderwolde valt om 03.30 uur een 200 kg. zware propeller uit de lucht. Er zitten 3 aluminium propellerbladen aan met gele tippen. Waarschijnlijk afkomstig van een Engels Hampdonvliegtuig.
J.02 02-02-1943
Politieman M.J. van der Meer doet een vondst aan de rand van het IJsselmeer op gelijke hoogte van het Seeleantsje bij Mirns. Het is een 1 meter lange cilindervormige, zwartgeverfde aluminium bus met een doorsnede van 20 cm.
J.03 26-06-1942
Wachtmeester Mattheus J. van der Meer uit Bakhuizen vindt in het Rijsterbos een leren vliegenierskap met microfoon, een parachute en een zwemvest. Het blijkt van een Halifax vliegtuig te zijn.
J.04 21-08-1942
Landbouwer Johannes A. Konst uit Bakhuizen vindt bij de Hollewei een parachute, een zwemvest, een zuurstofslang en een vliegtuigkap met intercom. Alles afkomstig van een Halifaxvliegtuig.
J.05 22-08-1942
Veehouder Klaas Dijkstra uit Harich vindt op zijn land allerlei voorwerpen die ’s morgens uit een vliegtuig zijn afgeworpen.
J.06 28-08-1942
Durk van der Molen uit Harich vindt op zijn land 7 flessen met vloeistof die van een vliegtuig afkomstig moeten zijn.
J.07 05-09-1942
In de tuin bij G. Schotanus in Oudemirdum ploft een aluminium noodluik neer. Het blijkt van een Lancastervliegtuig afkomstig te zijn.
J.08 10-09-1942
Gerke Hoekstra uit Bakhuizen vindt bij de Breelenswei in Mirns een blik dat van een Britse bommenwerper afkomstig moet zijn.
J.09 12-09-1942
Wachtmeester M.J. van der Meer uit Bakhuizen vindt
tijdens zijn surveillance bij een bospad aan de Seefonnen een zwart en groen gekleurde aluminium voorwerp een 75-30 cm. Het moet van een Engels vliegtuig zijn geweest.
J.10 12-10-1942
Jeltsje de Vries uit Rijs vindt bij het Seeleantsje een rubberen vliegtuigkussen.
J.11 21-10-1942
Arnold Melchers uit Rijs vindt bij het Rondeel in het Rijsterbos een voorwerp dat op een parachute lijkt. Het is een zwemvest en een parachute van een Halifax vliegtuig.
J.12 08-12-1942
Pieter Postma uit Rijs ziet ’s morgens in een boom bij zijn huis een soort van een bus hangen met een witte gummiparachute.
J.13 16-04-1943
Jozef Gersjes in Ruigahuizen vindt een groengrijs cilindervormig buisje van 15 cm lang en 8 cm. doorsnee.
J.14 24-04-1943
Bouke Louwsma vindt op het land van D. Tuinier in Harich een koptelefoon van een vliegtuig.
J.15 27-04-1943
Kerst Beuckens uit Oudemirdum vindt in het Fonteinbos een Engelse hoogtekaart.
J.16 03-11-1943
Dichtbij de woning van P. Veenstra in Elahuizen valt een ,,droptank” van een Thunderbolt vliegtuig. Deze tanks hebben een inhoud van 455 liter.
J.17 13-11-1943
Kier Vlig uit Lemmer vindt bij het Oudemirdumer Klif een half met water gevulde metalen benzinetank van 1,50 meter lengte.
J.18 13-12-1943
Veehouder Jelte van der Goot in Wijckel treft op zijn land een leeg grijs geschilderd benzinereservoir aan van 2.30 meter lengte met een diameter van 60-65 cm.
J.19 14-12-1943
Ook Gerrit de Wilde in Harich treft op zijn land een dergelijk benzinereservoir aan.
J.20 04-01-1944
Uilke Bangma en Willem Dam, beiden uit Sondel, vinden een vliegtuigtank. Hiervan is waarschijnlijk geen aangifte gedaan.
J.21 06-01-1944
Twee grijze metalen volle vliegtuigbenzinereservoirs worden in de slootgreppel gevonden tegenover de boerderij van Hendrik Eppinga in Sondel.
J.22 09-03-1944
Achter de Landbouwschool in Balk wordt een uit elkaar gesprongen benzinereservoir gevonden.
J.23 26-08-1944
Een lid van de Landwacht doet aangifte van het vinden van twee lege benzinereservoirs in een weiland onder Harich. Zij zijn afkomstig van deze dag om 13.30 uur overgevlogen vliegtuigen.
J.24 20-09-1944
Boerenknecht Inne de Vries in Oudemirdum doet aangifte van een gevonden leeg metalen benzinereservoir.
J.25 22-09-1944
Harmen de Jong in Oudemirdum vindt in een sloot een leeg metalen benzinereservoir met Engelse tekst.
J.26 14-03-1945
Grondwerker Inne de Vries uit Oudemirdum ziet om 17.00 uur een voorwerp uit de lucht vallen. Het blijken 61 Engelse patronen te zijn van het kaliber .50 met een doorsnede van 12.7 mm.
Sabotage
K.01 11-08-1942
Bij Nijemirdum wordt een telefoondraad kapotgemaakt. Er was een telefonische verbinding tussen de Duitsers in Lemmer en de Duitse wachtpost in Nijemirdum voor het doorgeven van boten en watervliegtuigen op het IJsselmeer. Sancties volgen omdat de Duitsers aan sabotage denken.