Herdenkingstoespraak door wethouder Luciënne Boelsma;
herdenking met de basisscholen van Balk op vrijdag 16 april 2021.
We staan hier bij het door de basisscholen van Balk geadopteerde monument, waar Jacobus Boomsma, Jeen Hornstra, Joop Schweitzer, Johannes Nagelhout en Teeuwes de Boer worden herdacht. Zij lieten in de oorlog het leven omdat zij dienstbaar waren aan het vaderland.
Deze woorden staan op de site van het Histoarysk Wurkferbân, met als titel ‘Gaasterlân in de Tweede Wereldoorlog’. We staan hier vandaag niet met de drie basisscholen, maar later vanochtend komen alle scholen langs om gedichten voor te lezen en bloemen neer te leggen. Zo verdelen we de herdenking over de hele ochtend.
Als je dan langs het monument loopt en je ziet de vijf namen staan, is het heel waardevol als je thuis of in de klas de verhalen over deze vijf mannen en hun familie eens naleest op de website. Misschien hebben jullie het al eens gedaan. De verhalen zijn verzameld door de heer Vogelzang. Als je de verhalen achter de namen leest, begrijp je ook veel beter wat zij en later hun familie allemaal heeft meegemaakt. De moeite waard om te lezen en heel mooi dat de heer Vogelzang dit allemaal over Gaasterlân in de oorlog heeft opgeschreven.
En weten jullie wat ik zo bijzonder vind aan al die verhalen: ze zijn allemaal heel verschillend en toch even indrukwekkend. Jacobus Boomsma kwam in verzet omdat hij geen onrecht kon verdragen. Hij zocht onderdak voor Joden en raakte steeds meer betrokken bij het verzet, dit werd zijn dood. Jeen Hornstra werd uit wraak gedood nadat hij één nacht een voorraad gedropte wapens liet opslaan bij hem thuis. Johannes Nagelhout kwam als bemanningslid van de onderzeeër O13 om het leven in de Noordzee. Joop Schweitzer wilde het systeem in de oorlog niet dienen. Hij werd doodgeschoten op de vlucht voor de Duitsers bij een razzia. Teeuwes de Boer diende als soldaat in Nederlands-Indië en werd toen ook daar de oorlog kwam gevangengenomen door de Japanners en stierf op zee.
Vijf heel verschillende verhalen, maar allemaal ging het om strijden voor het goede, je verzetten tegen het kwade en met gevaar voor eigen leven je inzetten voor een ander. Sommigen in Gaasterlân, anderen daarbuiten. Gaasterlân leek in de oorlog heel rustig, maar in de schaduw van de Gaasterlandse bomen gebeurde heel veel. Daarom hebben mensen uit het verzet, met als initiator Benjamin Herre Steegenga, na de oorlog het initiatief voor deze gedenksteen genomen.
Jullie hebben als basisscholen het monument later geadopteerd. En weet je wat zo bijzonder is:
jullie als basisscholen zorgen ervoor dat je elk jaar weer even stilstaat bij deze bijzondere verhalen. Morgen is het 17 april. Op 17 april 1945 kwam om 15.40 uur de eerste Canadese bevrijder bij het gemeentehuis. Vandaag, de dag voor deze bevrijding, staan jullie stil bij de gebeurtenissen die daarvoor, in de oorlog, hebben plaatsgevonden en ook bij situaties in de wereld waar nu nog oorlog is en mensen voor de vrijheid van anderen strijden.
Ik ben ook erg benieuwd naar jullie gedichten en zal ze later vandaag vast lezen. Wij met z’n drieën hebben de oorlog niet meegemaakt. We horen de verhalen van mensen zoals de heer Vogelzang, misschien wil hij ze bij jullie op school eens vertellen. We maken op dit moment wel een bijzondere periode door, daarom zijn we ook maar met zo’n klein groepje. We balen soms dat we niet alles kunnen doen wat we graag willen. Maar als je de verhalen van toen hoort, dan weet je dat ons balen in het niet valt bij alles wat mensen in de oorlog hebben meegemaakt, ook al die kinderen van jullie leeftijd. Daarom mogen we zo dankbaar zijn voor wat anderen voor ons hebben gedaan en luisteren we, om dat niet te vergeten, naar de verhalen van bijvoorbeeld deze mensen uit Gaasterlân. Een regio waar meer gebeurd is dan wat men in die tijd dacht.
Het thema van dit jaar bij de herdenking in het hele land, is ‘75 jaar na de vrijheid’. Misschien dat jullie daar straks als jullie samen langs de gedenksteen lopen eens over na kunnen denken.
Even stil zijn om te denken
Aan de mensen uit de tijd
Waarin vrij en blij zijn
Niet zomaar kon door de strijd.
Even denken aan de mensen
Die voor ons hebben gedaan
Wat wij ons niet voor kunnen stellen
Even twee minuten om bij stil te staan.
Even beseffen dat wij leven
In een land waar vrede is
En ons dan weer beseffen
Hoe bijzonder dat is.
-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-0-
